Η αλήθεια για τη φορολόγηση*

Το Ποντίκι

Γιατί η αύξηση των φόρων φέρνει μείωση εσόδων

 Υπάρχει κάποιος που αμφισβητεί ότι το 2017 επιβλήθηκαν νέα φορολογικά μέτρα ύψους πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ; 

 Μπορεί να ξεχάσει την αύξηση των φορολογικών συντελεστών για τα εισοδήματα από ενοίκια; 

 Μπορεί να του διαφύγει ότι τα κέρδη των ελεύθερων επαγγελματιών φορολογήθηκαν με την ενιαία κλίμακα, με αποτέλεσμα κέρδη που μέχρι και πέρυσι επιβαρύνθηκαν με συντελεστές έως και 35% να φτάσουν να φορολογηθούν φέτος με 45%;

Προφανώς θυμόμαστε όλοι τις συνέπειες από τη νέα κλίμακα υπολογισμού της εισφοράς αλληλεγγύης, όπως επίσης την επιβολή ειδικού φόρου κατανάλωσης στον καφέ και στο τηλέφωνο, την αύξηση των επιβαρύνσεων στα τσιγάρα και στα καύσιμα, όπως επίσης και στο πετρέλαιο θέρμανσης, που από «καύσιμο του λαού» έγινε σε λίγα χρόνια είδος πολυτελείας των εχόντων και κατεχόντων. 

Την περασμένη εβδομάδα κατατέθηκαν στη Βουλή τα αναλυτικά στοιχεία για την πορεία των φορολογικών εσόδων ανά κωδικό. Έτσι μάθαμε ποιο ήταν το αποτέλεσμα στα ταμεία του κράτους από την επιβολή των πρόσθετων μέτρων του 2017. Λοιπόν, το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό. 

Τα φορολογικά έσοδα (κωδικός 000-1000 με βάση τη... γλώσσα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους) δείχνουν ότι η φετινή χρονιά θα κλείσει με εισπράξεις αποκλειστικά από φόρους ύψους 42,34 δισ. ευρώ, όταν το αντίστοιχο ποσό του 2016 ήταν 43,61 δισ. ευρώ. 

Στο ερώτημα αν «φορτωθήκαμε τόσα επιπλέον μέτρα για να ρίξουμε τα φορολογικά έσοδα κατά 1,3 δισ. ευρώ» η απάντηση είναι «ναι». Δυστυχώς, και το 2018 θα επιμείνουμε στην ίδια ακριβώς «συνταγή»: θα επιβάλουμε ακόμη περισσότερα φορολογικά μέτρα, θα βάλουμε ψηλά τον πήχη με τους στόχους, τους οποίους όμως δεν θα πιάσουμε και θα προχωρούμε στο μέσον της επόμενης χρονιάς σε αναθεωρήσεις στόχων και σε αναζήτηση εναλλακτικών για να «καλύψουμε» τις τρύπες.

Φέτος, ας είναι καλά τα ασφαλιστικά ταμεία, οι ρυθμίσεις ληξιπρόθεσμων οφειλών με κυρίαρχη την οικειοθελή αποκάλυψη κρυφών εισοδημάτων και οι κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών που έσωσαν την κατάσταση. Θα έχουμε όμως και του χρόνου την ίδια τύχη;

Ποια είναι η μεσαία τάξη;

Η συζήτηση για την υπερφορολόγηση στην Ελλάδα αλλά και την αύξηση της επιβάρυνσης ειδικά της λεγόμενης «μεσαίας τάξης» έχει ανοίξει για τα καλά το τελευταίο διάστημα, με τους φόρους να βρίσκονται ακόμη μια φορά στο κέντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Προφανώς δεν υπάρχει καμία πρόοδος, καθώς ακόμη δεν έχουμε φτάσει στο σημείο να συμφωνήσουμε καν... στον ορισμό της μεσαίας τάξης.

Επίσης η συζήτηση διεξάγεται – κάτι που φάνηκε και πρόσφατα στη Βουλή – στο επίπεδο «τι μιλάτε εσείς για υπερφορολόγηση όταν εσείς είστε που επιβάλατε τόσους φόρους» με την απάντηση να είναι «όχι, εσείς φορτώσατε τον ελληνικό λαό με ακόμη περισσότερα και δεν τηρήσατε τις υποσχέσεις σας». 

Έτσι το πού βρισκόμαστε σήμερα, αλλά και τι μπορεί να γίνει από εδώ και στο εξής είναι ξεκάθαρο ότι δεν μπορεί να το αντιληφθεί κανείς από τον πολιτικό διάλογο, ο οποίος διεξάγεται με άλλους όρους και με «προσαρμογή» των οικονομικών στοιχείων στην εκάστοτε επιχειρηματολογία. Ένα όμως είναι σαφές: οι υπερβολικά υψηλοί συντελεστές τόσο στην άμεση όσο και στην έμμεση φορολογία κάνουν ήδη μεγάλη ζημιά. 

Δεν είναι τυχαίο ότι το 2017 καταγράφηκε σημαντική μείωση των δηλωθέντων εισοδημάτων, ειδικά από τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους επιτηδευματίες, οι οποίοι έχουν την ευχέρεια να ελίσσονται. 

Δεν είναι τυχαίο ότι εξακολουθεί να μειώνεται η κατανάλωση της υπερφορολογημένης βενζίνης και να ανεβαίνει η κατανάλωση του πετρελαίου κίνησης. 

Δεν είναι σύμπτωση ότι μειώνεται η κατανάλωση στα τσιγάρα. 

Υπάρχει σοβαρός λόγος για τον οποίο οι στόχοι που τίθενται κάθε Νοέμβριο με τον προϋπολογισμό δεν επιτυγχάνονται και καταλήγουν να αναθεωρούνται προς τα κάτω.

Άνθηση φοροδιαφυγής

Τα στοιχεία από τους αναλυτικούς πίνακες της κεντρικής κυβέρνησης είναι αποκαλυπτικά και προκαλούν εύλογα ερωτήματα, τα οποία θα πρέπει σύντομα να απαντηθούν σε πολιτικό επίπεδο:

1 Τα έσοδα από την άμεση φορολογία διαμορφώθηκαν το 2017 στα 17,589 δισ. ευρώ και υποχώρησαν αισθητά σε σχέση με το 2016, έτος κατά το οποίο είχαν εισπραχθεί 19,249 δισ. ευρώ. Ειδικά ο φόρος στο εισόδημα φυσικών προσώπων απέδωσε ακριβώς τα ίδια με το 2016, δηλαδή περίπου 7,1 δισ. ευρώ. Και ας υπήρχαν αυξήσεις φορολογικών συντελεστών που αφορούσαν τα φυσικά πρόσωπα. 

Ελεύθεροι επαγγελματίες με υψηλά εισοδήματα, εκεί που πλήρωναν 33% για το τμήμα του εισοδήματος άνω των 50.000 ευρώ και 26% για το τμήμα του εισοδήματος έως τα 50.000 ευρώ, βρέθηκαν τώρα να αντιμετωπίζουν φορολογικούς συντελεστές οι οποίοι φτάνουν και στο 53%, αν προστεθούν η επιβάρυνση από τον φορολογικό συντελεστή της κλίμακας φορολόγησης φυσικών προσώπων και η εισφορά αλληλεγγύης. 

Κάτι αντίστοιχο έγινε και στα εισοδήματα από ενοίκια, αλλά και για τα στελέχη επιχειρήσεων που εξακολουθούν να δηλώνουν υψηλές αποδοχές από μισθούς.

Και ποιο ήταν το συμπέρασμα; Όλη η αγορά να ψάχνει τρόπους να διαφύγει από τις τεράστιες κρατήσεις – κάποιοι τα καταφέρνουν με χαρακτηριστική άνεση και κάποιοι όχι –, το πλαίσιο όπως έχει διαμορφωθεί να μην είναι καθόλου ελκυστικό για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας ή έστω για την άσκηση επαγγέλματος και τελικώς το Δημόσιο να μην βάζει στο ταμείο του ούτε ένα ευρώ παραπάνω. 

Για το 2018 το υπουργείο Οικονομικών πιστεύει ότι θα κάνει... ρελάνς. Πιστεύει ότι ο φόρος στο εισόδημα των φυσικών προσώπων θα αποδώσει 7,848 δισ. ευρώ, δηλαδή τουλάχιστον 700 εκατ. ευρώ παραπάνω σε σχέση με το 2017. Και πού θα βρεθούν όλα αυτά τα λεφτά; Από τη μείωση της ανεργίας, είναι μια εξήγηση που μπορεί να δοθεί. 

Έλα όμως που οι περισσότερες νέες θέσεις εργασίας αφορούν μισ

θούς των 500 - 600 ευρώ, οι οποίοι εξαιρούνται κάθε φορολογικής επιβάρυνσης. Με λίγα λόγια η μείωση της ανεργίας μπορεί να φέρνει λεφτά από ασφαλιστικές εισφορές, δεν φέρνει όμως λεφτά από φόρους.

Προφανώς, το υπουργείο Οικονομικών περιμένει ενίσχυση των εσόδων από την κατάργηση της έκπτωσης για τις ιατρικές δαπάνες. Ας περιμένει βέβαια να διαπιστώσει τι θα δηλώσουν οι γιατροί στις φορολογικές δηλώσεις του 2018. Διότι στην αγορά το παιχνίδι «τόσα με απόδειξη και τόσα χωρίς» έχει λάβει εξαιρετικά μεγάλες διαστάσεις. 

Ας περιμένει επίσης να διαπιστώσει αν θα συνεχιστεί και το 2017 η πρακτική του να δηλώνουν οι υψηλά αμειβόμενοι ελεύθεροι επαγγελματίες ολοένα και λιγότερα από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές.

2 Ο φορολογικός συντελεστής στις επιχειρήσεις ανέβηκε στο επαχθές για τα ευρωπαϊκά επίπεδα 29% (χωρίς να λαμβάνεται υπόψη και το μέρισμα που επίσης φορολογείται με 15%). Τα «πήρε» μια χρονιά το υπουργείο Οικονομικών, κυρίως λόγω της αύξησης της προκαταβολής στο 100% (από 75%) και τώρα ξεκίνησε η κατρακύλα. Το 2017 τα έσοδα θα περιοριστούν στα 2,821 δισ. ευρώ και το 2018 θα μειωθούν ακόμη περισσότερο στα 2,654 δισ. ευρώ.

Το μπάχαλο με τον ΦΠΑ

3 Στον ΦΠΑ υποτίθεται ότι τα φορολογικά έσοδα θα εκτοξεύονταν λόγω των υποχρεωτικών ηλεκτρονικών πληρωμών και των capital controls, που θα περιόριζαν δραστικά τις συναλλαγές σε μετρητά. Αυξήθηκε και ο φορολογικός συντελεστής στο 24% για μια ολόκληρη χρονιά (και όχι για μισή χρονιά όπως συνέβη το 2016, καθώς ο συντελεστής του 24% δεν ίσχυσε από τις αρχές του έτους, αλλά από τα μέσα του 2016). 

Τι έγινε λοιπόν το 2017 με τα έσοδα του ΦΠΑ; Αυξήθηκαν μεν, αλλά για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Τα συνολικά έσοδα από τον ΦΠΑ αυξήθηκαν στα 14,135 δισ. ευρώ από 13,737 δισ. ευρώ το 2016, δηλαδή κατά μόλις 400 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο πρόσθετο ποσό προήλθε από τον ΦΠΑ στα πετρελαιοειδή, κάτι που ήταν αναμενόμενο λόγω της αύξησης στη διεθνή τιμή των καυσίμων, αλλά και της αύξησης στον ειδικό φόρο κατανάλωσης, επί του οποίου επίσης επιβάλλεται ΦΠΑ (σ.σ.: άλλη ελληνική πρωτοτυπία, να επιβάλλουμε φόρο επί του φόρου). 

Αν δεν υπήρχαν τα πετρέλαια και τα καύσιμα, ποια θα ήταν η πρόσθετη απόδοση του ΦΠΑ, ο οποίος μάλιστα ενισχύθηκε και από πρόσθετα μέτρα, όπως η κατάργηση του ειδικού καθεστώτος στα νησιά αλλά και η αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης σε διάφορα είδη; 

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα έσοδα από τον ΦΠΑ εγχωρίων (κωδικός στον οποίο συμπεριλαμβάνονται και τα έσοδα από τις ενδοκοινοτικές συναλλαγές) αναμένεται να διαμορφωθούν το 2017 στα 11,763 δισ. ευρώ από 11,645 δισ. ευρώ το 2016. Με τέτοιους ρυθμούς ανάπτυξης, με capital controls, με νέα μέτρα και μαζεύτηκαν 100 εκατ. ευρώ. Είναι λογικό;

Θα έχουμε «μαξιλάρια»;

4 Αν απομονώσει κάποιος συγκεκριμένα φορολογικά μέτρα, θα διαπιστώσει ότι όχι μόνο δεν έφεραν αύξηση εσόδων, αλλά αντίθετα οδήγησαν στην καταστροφή. Ο ΦΠΑ στα προϊόντα καπνού κανονικά θα έπρεπε να αποδώσει περισσότερα λόγω της αύξησης των φορολογικών συντελεστών. 

Τι έγινε τελικώς; Το 2016 εισπράχθηκαν 698 εκατ. ευρώ και το 2017 οι εισπράξεις έπεσαν στα 587 εκατ. ευρώ. Ο λόγος; Διευρύνθηκε ακόμη περισσότερο το μερίδιο των λαθραίων στη συνολική πίτα. Και να ήταν μόνον ο ΦΠΑ! Το πρόβλημα φαίνεται ακόμη περισσότερο στον ειδικό φόρο κατανάλωσης. Οι εισπράξεις έχουν περιοριστεί για το 2017 στα 2,109 δισ. ευρώ από 2,488 δισ. ευρώ το 2016. Άλλη μια τρύπα και από εκεί.

Το ακόλουθο ερώτημα είναι παραπάνω από εύλογο. Αν αυτή είναι η εικόνα στα φορολογικά έσοδα, γιατί ο προϋπολογισμός παράγει υπερπλεόνασμα που επιτρέπει στην κυβέρνηση να μοιράζει και έκτακτο μέρισμα; Η απάντηση είναι πολύ συγκεκριμένη: 

Πρώτον, έχουν επιβληθεί πάρα πολλά μέτρα, η απόδοση των οποίων έχει υποεκτιμηθεί. 

Δεύτερον, το Δημόσιο μαζεύει λεφτά από τα πρόστιμα, τις κατασχέσεις και τους λεγόμενους φόρους παρελθόντων ετών. 

Τρίτον, υπάρχει αύξηση της είσπραξης στον ΕΦΚΑ λόγω της μείωσης του δείκτη της ανεργίας. 

Το ερώτημα είναι όμως συγκεκριμένο: Καλά τη βγάλαμε μέχρι τώρα. Θα έχει όμως ανάλογα «μαξιλάρια» ο προϋπολογισμός και στην τετραετία που μόλις ξεκινάει, κατά την οποία το πρωτογενές πλεόνασμα θα πρέπει να εκτοξευτεί στο 3,5% του ΑΕΠ;

Κάθε απάντηση δεκτή...

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1997 στις 30-11-2017