Κοινωνική Κατάρρευση: Εξουσία, Απληστία και Αφαίμαξη της Φύσης (Mέρος Β΄)

Ελευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση

Είδαμε προηγουμένως, ορισμένα παραδείγματα κοινωνιών που υπέστησαν «κατάρρευση», με σημαντικότερο εκείνο της Νήσου του Πάσχα. Είδαμε τις συνέπειες τόσο των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις αποφάσεις των ανθρώπων που λειτουργούν μέσα σε ιεραρχικά σχήματα, όσο και τον ανταγωνισμό μεταξύ των εξουσιαστών. Έναν ανταγωνισμό που δημιουργούσε μια μεγαλομανία και υπερβολή, οι οποίες εν τέλει λειτούργησαν αυτοκαταστροφικά και για τις ελίτ.

Τα παραδείγματα κοινωνιών ή κοινοτήτων που κατέρρευσαν ασφαλώς και δεν είναι λίγα μέσα στην ανθρώπινη κοινωνική ιστορία, όμως τα συγκεκριμένα που παρουσιάζονται σε αυτή την ενότητα εμφανίζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω της πληθυσμιακής πυκνότητας τους και της πολιτισμικής τους «ανάπτυξης».

Στον ελλαδικό χώρο δεν είναι, επίσης, λίγα τα παραδείγματα κοινοτήτων που κατέρρευσαν, όπως εκείνων που ερήμωναν ή καταστρέφονταν από τις αποφάσεις και τις πρακτικές βιομηχανιών. Είτε μέσω της ρύπανσης που επέφεραν στο φυσικό περιβάλλον είτε μέσω της απόλυτης σχέσης εξάρτησης κατοίκου-εταιρείας. Θα αναφέρουμε ένα απλό αλλά ενδεικτικό παράδειγμα. Ένας από τους μεγαλύτερους βιομήχανους στον ελλαδικό χώρο για δεκαετίες ήταν ο Μ. Σκαλιστήρης που δραστηριοποιείτο στην εξόρυξη μεταλλευμάτων. Ολόκληρα χωριά της Κύμης ερήμωσαν κατά τη δεκαετία του ’60 όταν η εταιρεία αποφάσισε να κλείσει τις εξορύξεις στην Εύβοια και να μεταφέρει ή να ενισχύσει τις δραστηριότητες της σε άλλα μέρη όπως Δομοκός, Ελευσίνα, Έβρος, Μαντούδι κλπ.

Είναι εκπληκτικό το πως οι κάτοικοι των χωριών της Κύμης από χωρικοί έγιναν βιομηχανικοί εργάτες και μέσα σε λίγα χρόνια είχαν απωλέσει όλη τη γνώση προγενέστερων γενεών γύρω από αγροτικά θέματα. Δέσμιοι του Σκαλιστήρη ακολουθούσαν ως εσωτερικοί βιομηχανικοί μετανάστες ανά την επικράτεια τις αποφάσεις του βιομήχανου. Εξαρτημένοι από την βιομηχανική σχέση εργασίας μετανάστευσαν ομαδικώς ερημώνοντας, σε ορισμένες περιπτώσεις, κατά 100% χωριά της περιοχής. Λίγες δεκαετίες αργότερα σε μια άλλη περιοχή της Εύβοιας στο Μαντούδι επαναλήφθηκε το ίδιο σκηνικό, όπου μια περιοχή που είχε «μάθει-καλομάθει» να ζει από τη βιομηχανία νεκρώθηκε παραγωγικά και ακόμη και σήμερα 20 χρόνια μετά, ουσιαστικά ζει παρασιτικά.

Παρόμοια παραδείγματα συναντάμε και σε άλλα σημεία του ελλαδικού χώρου που είτε το περιβάλλον καταστράφηκε και δεν μπορούσε να αντικαταστήσει εύκολα την βιομηχανική δραστηριότητα είτε οι κάτοικοι-βιομηχανικοί εργάτες έγιναν βιομηχανικοί μετανάστες, όταν τα εργοστάσια έκλειναν και μεταφέρονταν. Παρόμοια γεγονότα παρατηρούνται και σε άλλα μέρη του πλανήτη που έχουν δεχθεί εκβιομηχάνιση και σε ορισμένες περιπτώσεις χιλιάδες άνθρωποι έχαναν την πρόσβαση σε καθαρό νερό ή στην αλιεία λιμνών (βλέπε Βικτώρια). Η κύρια «λύση» σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η φυγή και η μετανάστευση καταστρέφοντας ουσιαστικά την τοπική κοινωνία. Ας συνεχίσουμε όμως την παρουσίαση κοινωνιών που κυρίως από δικά τους διαχειριστικά λάθη «κατέρρευσαν».

Στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ, σε ένα άνυδρο περιβάλλον αναπτύχθηκαν σε διάφορες χρονικές φάσεις διάφοροι μεταξύ τους πολιτισμοί. Ένας εξ αυτών είναι των Ανασάζι στο Τσάκο Κάνυον του Νέου Μεξικού, ο οποίος ήκμασε το 600μχχ μέχρι την εξαφάνιση του το 1200 περίπου. Όταν οι ιθαγενείς εγκαταστάθηκαν στο Τσάκο Κάνυον γύρω στα 600μχχ, ζούσαν αρχικά σε υπόγειες καλύβες, στη συνέχεια ως αποτέλεσμα των επαφών τους με άλλους ιθαγενείς των νοτιοδυτικών ΗΠΑ άρχισαν να χρησιμοποιούν ως βάση χαλίκια από πελεκημένη πέτρα με επίστρωση στην πρόσοψη. Σε αυτή τη περιοχή σήμερα κάποιος συναντά ένα άδενδρο ξερό τοπίο, που όμως οι ανασκαφές έχουν δείξει ότι καλυπτόταν παλαιότερα από πεύκα. Η αποψίλωση των δασών για καυσόξυλα και κατασκευές σε συνάρτηση με την παρατεταμένη ξηρασία, είχε ως συνέπεια την επιβράδυνση του ρυθμού ανανέωσης των δέντρων. Στη μακροχρόνια διχογνωμία σχετικά με ποιά από τις δυο περιπτώσεις, εγκαταλείφθηκε το Τσάκο Κάνυον, εξ αιτίας της επίδρασης των ανθρώπων στο περιβάλλον ή εξ αιτίας της ξηρασίας, η απάντηση είναι: εγκαταλείφθηκε και για τους δυο λόγους. Στη πορεία έξι αιώνων, ο πληθυσμός στο Τσάκο Κάνυον αυξήθηκε, οι απαιτήσεις του από το περιβάλλον μεγάλωσαν, οι περιβαλλοντικοί πόροι του μειώθηκαν και οι άνθρωποι κατέληξαν να ζουν όλο και περισσότερο κοντά στα όρια των δυνατοτήτων, που είχε το περιβάλλον για να τους συντηρήσει. Αυτή ήταν η τελική αιτία της εγκατάλειψης. Η άμεση αιτία, η τελευταία σταγόνα η οποία έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει, ήταν η ξηρασία που τελικά έσπρωξε τους κατοίκους του Τσάκο Κάνυον στον γκρεμό, μια ξηρασία στην οποία θα μπορούσε να επιζήσει μια κοινωνία με μικρότερη πυκνότητα πληθυσμού.

Μέχρι τώρα έχουμε δει κοινωνίες μικρής κλίμακας να έχουν καταρρεύσει, μια από τις κοινωνίες μεγάλης κλίμακας που είχε την ίδια κατάληξη είναι εκείνη των Μάγια, που θα εξετάσουμε ευθύς αμέσως. Οι πόλεις των Μάγια έμειναν έρημες, κρυμμένες μέσα στο δάσος και στην πυκνή βλάστηση, ουσιαστικά άγνωστες στον έξω κόσμο μέχρις ότου ανακαλύφθηκαν το 1839 από έναν αμερικανό δικηγόρο τον John Stephens και τον άγγλο σχεδιαστή Frederick Catherwood. Έχοντας ακούσει φήμες για ερείπια στη ζούγκλα, ο Stephens κατάφερε να διοριστεί πρεσβευτής στην τότε Συνομοσπονδία Κεντροαμερικανικών Δημοκρατιών. Οι ίδιοι έγραφαν μετά την επαφή τους με τις πόλεις των Μάγια: «Εδώ βρίσκονταν τα απομεινάρια ενός καλλιεργημένου, εξευγενισμένου και ιδιόρρυθμου λαού, ο οποίος είχε διατρέξει όλα τα στάδια που σχετίζονται με την άνοδο και την πτώση των εθνών, έφθασε στο χρυσό αιώνα και καταστράφηκε. Στο ρομαντικό διήγημα της παγκόσμιας ιστορίας τίποτε δεν με εντυπωσίασε ποτέ πιο έντονα από το θέαμα αυτής της κάποτε σπουδαίας και όμορφης πόλης, γκρεμισμένης, ερειπωμένης και χαμένης, […] σκεπασμένης με δέντρα σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων και χωρίς να τη διακρίνει ούτε ένα όνομα». Η τέχνη και η αρχιτεκτονική στις πόλεις των Μάγια έκανε πολλούς περισσότερους αρχαιολόγους να τους μελετήσουν απ’ ότι θα συνέβαινε αν ήταν απλώς κυνηγοί και συλλέκτες χωρίς γραφή. Οι κλιματολόγοι μπόρεσαν πρόσφατα να αναγνωρίσουν αρκετά σημάδια αρχαίων κλιματικών και περιβαλλοντικών αλλαγών, οι οποίες συνέβαλλαν στην κατάρρευση των Μάγια. Οι Μάγια ήταν πολιτισμικά η πιο προηγμένη κοινωνία στον προκολομβιανό Νέο Κόσμο και μολονότι το περιβάλλον της παρουσίαζε απρόβλεπτες διακυμάνσεις βροχοπτώσεων, δεν θεωρείτε ιδιαίτερα ευπαθές και σίγουρα σημαντικά λιγότερο από το Νησί του Πάσχα. Η κοινωνία των Μάγια αποδεικνύει ότι όχι μόνο περιφερειακές κοινωνίες μπορούν να καταρρεύσουν αλλά και προηγμένες. Από τους κυριότερους λόγους που συνετέλεσαν στην εγκατάλειψη και παρακμή των Μάγια, είναι: Έβλαψαν, οι ίδιοι, το περιβάλλον τους με την αποδάσωση και τη διάβρωση, οι ξηρασίες συνέβαλαν στην πτώση, οι εχθροπραξίες μεταξύ τους έπαιξε σημαντικό ρόλο, όπως και ο ανταγωνισμός μεταξύ βασιλέων και ευγενών, που οδήγησε σε μια μόνιμη έμφαση στον πόλεμο και την ανέγερση μνημείων.

Μόνο στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης, της προσπάθειας δηλαδή που γίνεται με καθοδήγηση της Τρόικας ώστε το ελληνικό τραπεζικό σύστημα να ξανασταθεί στα πόδια του διαφεύγοντας από τον κίνδυνο της χρεοκοπίας, θα καταβληθούν γύρω στα 45 δισ. ευρώ. Ήδη από το πρώτο μέρος της δόσης μαμούθ των 52,5 δισ. ευρώ που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2012 τα 16 δισ. ευρώ πήγαν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, όπως και 7,2 δισ. ευρώ από το δεύτερο μέρος της που καταβλήθηκε τον Ιανουάριο, με βάση την απόφαση των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης (Eurogroup) στις 21 Ιανουρίου. Πριν την ανακεφαλαιοποίηση και με σημείο αφετηρίας το 2008, επί θητείας στο υπ. Οικονομικών του Γ. Αλογοσκούφη, οι τράπεζες είχαν λάβει 168 δισ. ευρώ. Συνολικά επομένως οι τράπεζες έχουν οικειοποιηθεί  – είτε υπό την μορφή ρευστού είτε υπό την μορφή εγγυήσεων – ποσά που ξεπερνούν κατά πολύ το ελληνικό ΑΕΠ, την αξία δηλαδή των αγαθών και υπηρεσιών που παράγει η χώρα σε ένα έτος, και για φέτος, που είναι ο έκτος χρόνος συνεχούς μείωσης του, αναμένεται να φτάσει τα 183 δισ. ευρώ. Είμαστε έτσι αντιμέτωποι με μια πρωτοφανή αφαίμαξη της οικονομίας προς όφελος των τραπεζιτών που γίνεται ακόμη πιο προκλητική αν λάβουμε υπ’ όψη μας ότι κάθε ενίσχυσή τους συνοδεύεται από αντιλαϊκά μέτρα, όπως έγινε πολύ πρόσφατα με το τρίτο Μνημόνιο.

Μήπως και πάλι φταίει το δημόσιο;

Εδώ φυσικά εγείρονται και ενστάσεις, που δεν προέρχονται κατ’ ανάγκην από τα πολυπληθή γραφεία Τύπου των τραπεζών. Η πρώτη ένσταση θέλει τις τράπεζες να είναι θύματα και όχι θύτες της πρωτοφανούς σε ένταση δημοσιονομικής κρίσης που διέρχεται η ελληνική οικονομία. Έτσι, ο αντίλογος είναι ότι οι τράπεζες βούλιαξαν επειδή έσωσαν το ελληνικό δημόσιο. Δικαιολογημένα επομένως η κοινωνία επωμίζεται το κόστος της διάσωσής τους.
Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Κατ’ αρχάς το πρώτο πακέτο διάσωσης των ελληνικών τραπεζών, ύψους 28 δισ. ευρώ, επί κυβέρνησης Κ. Καραμανλή το 2008, καταβλήθηκε όταν δεν διαφαινόταν η παραμικρή αβεβαιότητα για τα ομόλογα και την οικονομία της Ελλάδας. Ποιος ξεχνάει τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις του τότε πρωθυπουργού, τον Οκτώβριο του 2008, που χαρακτήριζε την ελληνική οικονομία «θωρακισμένη» απέναντι στην κρίση; Οι τράπεζες επομένως ξεκίνησαν την αφαίμαξη του κρατικού προϋπολογισμού πολύ πριν η οικονομία εισέλθει στην ζώνη της αβεβαιότητας. Και τότε όμως, επί χρόνια, οι ελληνικές τράπεζες δανείζονταν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με επιτόκιο 1% για να δανείζουν στην συνέχεια το ελληνικό δημόσιο με επιτόκια στο ύψος του 4, 5 ακόμη και 6%.
Έτσι βρέθηκαν να ξεχειλίζουν τα χαρτοφυλάκια τους από ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, τα οποία αγόραζαν περιμένοντας παχυλές αμοιβές. Και στο παρελθόν όμως επέλεγαν ελληνικά ομόλογα (όπως έκαναν συστηματικά κι οι ξένες τράπεζες που στα τέλη του 2009, πριν δηλαδή ξεκινήσει το μεγάλο ξεφόρτωμα, είχαν ελληνικά ομόλογα ύψους 190 δισ. ευρώ) λόγω των πολύ υψηλών τους αποδόσεων. Ωστόσο, το πολύ μεγαλύτερο (πολλαπλάσιο σε σχέση με χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Γερμανία) επιτόκιο που επέβαλαν οι αγορές σε χώρες όπως η Ελλάδα, ως όρο για να τις δανείσουν χρήματα, δικαιολογούταν στη βάση του αυξημένου κινδύνου χρεοκοπίας που συνόδευε την ελληνική έκδοση σε σχέση με κάποια άλλη από χώρα υψηλότερης πιστοληπτικής αξιολόγησης. Κατά συνέπεια οι κάτοχοι των ομολόγων (τράπεζες, κερδοσκόποι, ασφαλιστικά ταμεία, κ.λπ.) είχαν αποζημιωθεί για τον κίνδυνο που αναλάμβαναν, με όρους ελεύθερης αγοράς που οι ίδιοι καθόριζαν και δεν τους επέβαλαν κάποιοι άλλοι. Υπ’ αυτό το πρίσμα η απαίτηση των τραπεζιτών να μετακυλήσουν στην κοινωνία το κόστος από την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους τον Φεβρουάριο του 2012 (PSI+) και από την επαναγορά των ελληνικών ομολόγων με βάση την απόφαση του Συμβουλίου υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στις 27 Νοεμβρίου 2012 που σήμαναν σωρευτικό κούρεμα ύψους 74,3% και προ φόρων απώλειες ύψους 26,477 δισ. ευρώ ισοδυναμεί με το να θέλουν να πληρωθούν δύο φορές για την ίδια δουλειά! Ή, διαφορετικά ειπωμένο, είναι σα να λένε στην κοινωνία, «τα κέρδη από την εποχή που ξεζουμίζαμε το δημόσιο, δηλαδή τον κρατικό προϋπολογισμό και τους φορολογούμενους, δικά μας και οι ζημιές δικές σας». Ιδιωτική οικονομία την εποχή των κερδών, κοινοκτημοσύνη την εποχή της χασούρας… Τέλος, δεν περνάει απαρατήρητο και κάτι ακόμη: Η απόκλιση (που συγκρίνεται με …άβυσσο) μεταξύ των ζημιών από τα ελληνικά ομόλογα και των κεφαλαίων με τα οποία θα ενισχυθούν οι τράπεζες. Εξετάζοντας μόνο το ύψος της ανακεφαλαιοποίησης ισοδυναμεί σχεδόν με το διπλάσιο από την ζημιά του κουρέματος και της επαναγοράς. Το δυσθεώρητο κενό που μεσολαβεί και καλείται να καλύψει ο ελληνικό λαός με μειώσεις μισθών και συντάξεων κατά 40% και την εκτίναξη της ανεργίας στο 27% προέρχεται από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια τα οποία με τη σειρά τους προέρχονται είτε από τα θαλασσοδάνεια που χορηγούσαν στο παρελθόν οι τράπεζες, εξυπηρετώντας πολιτικούς φίλους της κάθε κυβέρνησης, είτε από την ύφεση. Δάνεια δηλαδή σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις που αναλήφθηκαν υπό την προοπτική ότι οι μισθοί και τα εισοδήματα θα ακολουθούσαν μια σταθερή πορεία ανόδου και πλέον, λόγω των περικοπών, δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν. Υπολογίζεται μάλιστα ότι, ακόμα και μετά τις 800.000 ρυθμίσεις δανείων που έχουν γίνει στην στεγαστική και καταναλωτική πίστη από την αρχή της κρίσης, το πρώτο εξάμηνο του 2012 τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έφθασαν το 19,6%, όταν στο τέλος του 2011 ήταν 15,9%, στο τέλος του 2010 στο 10,4%, το 2009 στο 7,7%, το 2008 στο 5% και το 2007 μόλις στο 4,5%! Στην δε καταναλωτική πίστη παρατηρείται η μεγαλύτερη απόκλιση με περισσότερα από το 1 στα 3 δάνεια (το 35,6% για την ακρίβεια κατά το πρώτο εξάμηνο του 2012) να μην εξυπηρετούνται κανονικά. Εύκολα μάλιστα διακρίνεται ότι αυτή η κατάσταση θα συνεχισθεί τουλάχιστον κατά το τρέχον έτος, λόγω των νέων μέτρων που ψηφίσθηκαν με το τρίτο μνημόνιο και το μεσοπρόθεσμο πλαίσιο το Νοέμβριο του 2012 και αναμένεται να εφαρμοστούν το επόμενο διάστημα μειώνοντας σημαντικά το διαθέσιμο εισόδημα για το 2013 κατά 9,4 δισ. ευρώ, το 2014 κατά 4,2 δισ. ευρώ, κ.λπ. Χώρια φυσικά των νέων μέτρων που θα επιβληθούν για το τρέχον έτος και τα προανήγγειλε ο υπουργός Οικονομικών, Γ. Στουρνάρας, την Παρασκευή 18 Ιανουαρίου 2012 μειώνοντας επιπλέον το εισόδημα των νοικοκυριών και τους τζίρους των επιχειρήσεων ανεξαρτήτως μεγέθους. Εδώ μάλιστα δεν περνάει απαρατήρητος κι ένας φαύλος κύκλος που δημιουργείται ο οποίος θα μπορούσε να κοπεί αν οι τράπεζες αναγνωρίζοντας τις ευθύνες τους ταυτόχρονα με τη χρηματοδότησή τους από τον προϋπολογισμό προχωρούσαν στην ουσιαστική ελάφρυνση των δανειοληπτών… Καμία κυβέρνηση ωστόσο δεν συνόδευσε την χρηματοδότησή τους από τέτοιους όρους.

Οι τράπεζες στυλοβάτες της οικονομίας;

Το δεύτερο επιχείρημα που αντιπαραθέτουν οι τραπεζίτες είναι ότι τα …ευαγή τους ιδρύματα αποτελούν τον στυλοβάτη της οικονομίας. Παραφράζοντας την ρήση που κυριαρχούσε στις μεταπολεμικές ΗΠΑ για την Τζένεραλ Μότορς, οι πάντα αλτρουιστές τραπεζίτες αν δεν ήταν ταυτόχρονα και τόσο σεμνοί θα μπορούσαν να πουν πως «ότι είναι καλό για τις τράπεζες, δηλαδή για την τσέπη μας, είναι καλό και για την οικονομία, δηλαδή το σύνολο».
Κι εδώ όμως έρχεται η πραγματικότητα που οι ίδιοι δημιουργούν και τους διαψεύδει. Κατ’ αρχάς το «αλληλέγγυο» πνεύμα τους αντιβαίνει με την δογματική τους προσήλωση στο νεοφιλελευθερισμό και μια δαρβινικού τύπου προσέγγιση στην οικονομία βάσει της οποίας «επιβιώνει το ανθεκτικότερο είδος, όποιος μπορεί». Αυτό τουλάχιστον αντέτειναν οι πολιτικοί που σήμερα ψηφίζουν την χρηματοδότηση των τραπεζών όταν εξ αιτίας του ανταγωνισμού από τις ευρωπαϊκές χώρες, ελέω ενιαίας αγοράς και υιοθέτησης του ευρώ στη συνέχεια, κατέρρεαν μπροστά στα μάτια μας κλάδοι που ήταν απείρως πιο ωφέλιμοι στην κοινωνία, όπως η βιομηχανία τροφίμων, η ένδυση – υπόδηση, η κλωστοϋφαντουργία, κ.α. Αν εκείνοι οι κλάδοι αφέθηκαν να χρεοκοπήσουν γιατί να μη γίνει το ίδιο και με τις τράπεζες; Η ερώτηση εδώ είναι προφανώς ρητορική, υποδεικνύοντας ωστόσο πόσο ιδιοτελή είναι τα συμφέροντα που εξυπηρετεί η σύγχρονη ολιγαρχία του χρήματος η οποία στέκεται στην κορυφή της πυραμίδας της πολιτικής και οικονομικής ελίτ, επιβάλλοντας όχι μόνο την δική της διάσωση σε βάρος της κοινωνίας, αλλά και τις περισσότερες από τις πιο κρίσιμες αποφάσεις των τελευταίων χρόνων, όπως η προσφυγή στο Μνημόνιο κι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Την ίδια στιγμή μάλιστα που για τα ασφαλιστικά ταμεία ή τα φυσικά πρόσωπα τα οποία  ζημιώθηκαν από την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους δεν υπήρξε καμιά πρόβλεψη ανακεφαλαιοποίησης.
Ακόμη κι έτσι όμως, απομυζώντας δηλαδή οι τράπεζες τους τελευταίους πόρους που έχει διαθέσιμους η ελληνική οικονομία τίποτε θετικό δεν προμηνύεται για την πραγματική οικονομία. Όπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτουμε από την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ για την ελληνική οικονομία, του Ιανουαρίου, οι πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα ακόμη και το τρέχον έτος θα είναι μειωμένες σε σχέση με πέρυσι (κατά 3,1%). Με άλλα λόγια πήραν μόνο μέσα σε δύο μήνες 23,2 δισ. ευρώ και θα μειώσουν τις χορηγήσεις στην οικονομία, αποδεικνύοντας με τον πιο αδιάψευστο τρόπο ότι τα δισεκατομμύρια ευρώ δεν εισρέουν στα ταμεία τους προκειμένου να βοηθήσουν στην αναγκαία επανεκκίνηση της οικονομίας και την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά μόνο και μόνο για να βελτιωθεί η κεφαλαιακή τους επάρκεια. Κι η αύξηση των χορηγήσεων στην οικονομία μετατίθεται για το 2014 που και τότε φυσικά είναι πολύ αμφίβολο αν θα γίνει, δεδομένου ότι οι πιθανότητες να καταγραφούν θετικοί ρυθμοί μεγέθυνσης του ΑΕΠ είναι ελάχιστες.

Ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα
	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
Ενεργητικό (σε δισ. ευρώ)	321	391,3	464,5	491,9	515,3	476,9	433,7	447	453,5	465,7	481,3
ως ποσοστό του ΑΕΠ	153,9	175,4	199,2	212,9	232	228,7	222,4	242,3	245,2	243,9	240,4
Παθητικό (σε δισ. ευρώ)	321	391,3	464,5	491,9	515	476,9	433,7	447	453,5	465,7	481,3
ως ποσοστό του ΑΕΠ	153,9	175,4	199,2	212,9	231,8	228,7	222,4	242,3	245,2	243,9	240,4
Ποσοστιαία αύξηση των καταθέσεων εγχώριου ιδιωτικού τομέα	10,9	14,3	13,3	4,9	-12,4	-17	-10,2	-1,8	5	8,4	9,2
Ποσοστιαία μεταβολή πιστώσεων στον ιδιωτικό τομέα	21,1	21,5	15,9	4,2	0	-3,1	-7,2	-3,1	4,7	4,3	4
Υποστήριξη ρευστότητας από το ευρωσύστημα (ποσοστό επί ενεργητικού)	1,5	2,2	8,7	10,1	19	16,1	28,2	27,1	26,2	23,2	19,5
Πηγή: Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Ιανουάριος 2013, Έκθεση για την Ελλάδα

Η τροχιά συρρίκνωσης των τραπεζικών δραστηριοτήτων θα επιταχυνθεί με την ανάληψη καθηκόντων από τους ξένους επίτροπους που διορίστηκαν κατ’ απαίτηση της Τρόικας σε κάθε μία από τις συστημικές λεγόμενες τράπεζες, δηλαδή αυτές που αποφασίστηκε να επιβιώσουν, χωρίς ωστόσο ποτέ να γίνουν γνωστά τα κριτήρια με τα οποία επιλέγηκε για παράδειγμα η Πειραιώς κι όχι η Αγροτική ή το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, που πριν την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους ήταν το τρίτο σε σειρά κατάταξης στην Ευρώπη πιστωτικό ίδρυμα με κριτήριο την επάρκεια κεφαλαίων. Το ρόλο επόπτη ανέλαβαν οι ελεγκτικές εταιρείες Grant Thornton (για την Εθνική και την Eurobank που βρίσκονται σε διαδικασία συγχώνευσης), Mazar για την Alpha Bank και KPMG για την Τράπεζα Πειραιώς, οι οποίες ανά τρίμηνο θα υποβάλλουν έκθεση προόδου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πριν απ’ ό,τιδήποτε άλλο πρέπει να θυμίσουμε το όχι και τόσο λευκό ποινικό μητρώο των ελεγκτικών εταιρειών οι οποίες πριν ξεσπάσει η κρίση του 2008 στην αμερικανική στεγαστική αγορά, υπέγραφαν με χέρια και με πόδια τους πιο απίθανους ισολογισμούς για να αποδειχθούν στη συνέχεια εντελώς εικονικοί και παραπλανητικοί. Παρόλα αυτά στην Ελλάδα, από τις μέρες που ήταν υπουργός Οικονομικών ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου έχουν αναλάβει ακόμη και καθήκοντα που παραδοσιακά ασκούνταν από τις εφορίες. Τώρα οι ελεγκτικές εταιρείες αναλαμβάνουν και καθήκοντα τραπεζιτών, με λεφτά του ελληνικού λαού φυσικά, μια και θα χρυσοπληρώνονται έχοντας ως μοναδικό τους έργο τον έλεγχο και στην πράξη την συρρίκνωση των τραπεζικών δραστηριοτήτων, με κριτήρια που κάθε άλλο παρά αντικειμενικά θα είναι. Παράγοντες της αγοράς ειδικότερα εκτιμούν πως στις αξιολογήσεις των επιτρόπων, που θα αναφέρονται στην Τρόικα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναπόφευκτα θα βαραίνουν υπέρμετρα προτάσεις χρηματοδότησης που θα υποβάλλονται από πολυεθνικές εταιρείες, ενώ αντίθετα επενδυτικά σχέδια από ελληνικές εταιρείες θα κόβονται ελλείψει κονδυλίων. Έτσι, η υπό εξέλιξη αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα θα επιταχύνει τις πιέσεις στην εγχώρια παραγωγή προς όφελος επιχειρηματικών σχεδίων και ομίλων από το εξωτερικό. Μεγάλος χαμένος σε αυτή την περίπτωση θα είναι φυσικά η απασχόληση στο εσωτερικό της Ελλάδας καθώς φαραωνικές επενδύσεις έντασης κεφαλαίου, ποτέ δεν είχαν σημαντική συμβολή στην απασχόληση.

Μείωση προσωπικού και υποκαταστημάτων

Το πρώτο πλήγμα στην απασχόληση θα προκληθεί από την αναδιάρθρωση του ίδιου του τραπεζικού τομέα. Οι τραπεζίτες εκτιμούν ότι μέχρι το 2015 θα κλείσουν από 500 έως 1.000 καταστήματα ενώ θα απολυθούν από 7.000 εργαζόμενοι που είναι η πιο συντηρητική εκτίμηση μέχρι και 20.000 από τους 55.000 που απασχολούνται σήμερα στον κλάδο.

Αριθμός χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων
	1/1/1999	1/1/2013	Ποσοστιαία μεταβολή
Ελλάδα	102	75	-26,50%
Ευρωζώνη*	9.856	7.059	-28,40%
ΕΕ*	10.909	9.076	-16,80%
*Με τροποποιημένη σύνθεση
Πηγή: Ανακοίνωση Τύπου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στις 21 Ιανουαρίου 2013

 Το τέλος του δράματος με τις τράπεζες ωστόσο δεν θα παιχτεί πριν οριστικοποιηθεί η περίφημη τραπεζική ένωση στο πλαίσιο της ΕΕ. Σε αυτή την προοπτική δεν αποκλείεται ακόμη και η σημαντική μείωση του αριθμού των τραπεζικών ιδρυμάτων σε τρία, με επίκεντρο την Εθνική – Eurobank, την Alpha και την Πειραιώς (που αποτελεί τομή στην μακρόχρονη πορεία συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κλάδου όπως αποτυπώνεται στον πίνακα που παραθέτουμε) να αποδειχθεί μεταβατική. Και το τελικό πλάνο να περιλαμβάνει την εξαγορά τους από κάποια γερμανική τράπεζα, πχ την Deutsche Bank, που επιχειρεί να ξαναμπεί στην ελληνική αγορά. Τα παραδείγματα αφθονούν από την Ασία και την Λατινική Αμερική όπου τα προγράμματα διαρθρωτικών προσαρμογών συνοδεύτηκαν από την εξαγορά του χρηματοπιστωτικού συστήματος κυρίως από αμερικανικές τράπεζες. Στο Μεξικό ενδεικτικά ενώ το 1997 μόνο το 16% των τραπεζών ανήκαν σε ξένους επενδυτές και το 84% σε ντόπιους, μόλις επτά χρόνια αργότερα, το 2004 η σχέση αυτή αντιστράφηκε και στους ντόπιους έμεινε το 18% των τραπεζών με το 82% να περνάει σε ξένους επενδυτές. Στην Ελλάδα δεν αποκλείεται η αλλαγή που θα δούμε να αποδειχθεί πολύ πιο σαρωτική. Μια πρώτη εικόνα θα έχουμε στο τέλος Απριλίου οπότε αναμένεται να ολοκληρωθούν οι αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου και να φανεί κατά πόσο οι σημερινές διοικήσεις θα διατηρήσουν τον έλεγχο των τραπεζών τους…
" data-medium-file="" data-large-file="" class="wp-image-26679 alignright" src="https://anarchypress.files.wordpress.com/2017/09/fd-e1504889130924.jpg?w=346&h=256" alt="" width="187" height="138" style="text-align: justify; margin: 0px 0px 0px 20px; padding: 5px; border: 1px solid rgb(214, 209, 199); float: right; background: rgb(255, 255, 255); max-width: 500px; border-radius: 4px;">

Η περιοχή των Μάγια, αποτελεί τμήμα της ευρύτερης αρχαίας πολιτισμικής περιοχής των ιθαγενών αμερικανών η οποία είναι γνωστή ως Μεσοαμερική και εκτείνεται κατά προσέγγιση από το κεντρικό Μεξικό μέχρι την Ονδούρα. Οι Μάγια είχαν πολλά κοινά με άλλες μεσοαμερικάνικες κοινωνίες, όχι μόνο σε εκείνα που είχαν, αλλά και προς αυτά που τους έλειπαν. Για παράδειγμα, εκείνο που εκπλήσσει είναι ότι οι μεσοαμερικάνικες κοινωνίες δεν είχαν μεταλλικά εργαλεία, τροχαλίες, μηχανές, τροχούς ή οικόσιτα ζώα ώστε να μεταφέρουν φορτία. Όλα τα οικοδομήματα των Μάγια είχαν κατασκευαστεί με λίθινα και ξύλινα εργαλεία και μόνο με την ανθρώπινη μυική δύναμη. Φυσικά η κοινωνία των Μάγια, έντονα ιεραρχική αποτελούνταν από τους βασιλιάδες, τους ευγενείς και τους κοινούς θνητούς. Και ήταν οι έχοντες την εξουσία που βρίσκονταν συχνά-πυκνά σε πόλεμο με άλλους μάγια εξουσιαστές για τον σφετερισμό των θρόνων, γεγονότα που αποτυπώνονται ανάγλυφα στα μνημεία που οικοδομούσαν. Φυσικά δεν έλειπαν και οι συγκρούσεις μεταξύ των κοινών θνητών για την καλλιέργεια της γης αφού ο υπερπληθυσμός ξεπερνούσε τα όρια και η διαθέσιμη γη σπάνιζε. Το άλλο φαινόμενο που είναι σημαντικό για την κατάρρευση των Μάγια συνίσταται στην επανειλημμένη εμφάνιση ξηρασίας. Βασισμένοι σε μελέτες ραδιοχρονολογημένων στρωμάτων οι κλιματολόγοι συμπεραίνουν ότι από το 5500πχχ έως το 500πχχ η περιοχή των Μάγια ήταν σχετικά υγρή. Η επόμενη περίοδος μέχρι το 250πχχ υπήρξε άνυδρη, όπως και η περίοδος 125μχχ μέχρι το 250μχχ. Σε αυτή τη ξηρασία που έχει συνδεθεί με την προκλασσική κατάρρευση του Ελ Μιραντόρ και άλλων περιοχών, ακολούθησε η επάνοδος συνθηκών μεγαλύτερης υγρασίας και η εκ νέου οικοδόμηση πόλεων, η οποία διακόπηκε από μια ξηρασία γύρω στα 600μχχ, με την παρακμή της Τικάλ. Τέλος, γύρω στα 760μχχ άρχισε η χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 7000 ετών που κορυφώθηκε στα 800μχχ και η οποία συνδέεται με τη λήξη της κλασσικής περιόδου. Όπως στο Νησί του Πάσχα έτσι και στους Μάγια τα περιβαλλοντικά και δημογραφικά προβλήματα οδήγησαν στην αύξηση των πολέμων και των εμφύλιων αναταραχών. Με τον ίδιο τρόπο που οι αρχηγοί στο Νησί του Πάσχα έστηναν όλο και μεγαλύτερα αγάλματα και η ελίτ των Ανασάζι δώριζε στον εαυτό της περιδέραια με 2000 χάντρες από τιρκουάζ, έτσι και οι βασιλείς των Μάγια προσπαθούσαν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον με όλο και πιο εντυπωσιακούς ναούς, καλυμμένους με όλο και παχύτερες επιστρώσεις. Ήταν οι ελίτ και η εξουσία, και στις δυο περιπτώσεις του Πάσχα και των Μάγια, που παρ’ ότι το πρόβλημα της επιβίωσης ερχόταν απειλητικό, εκείνοι περί άλλων ετύρβαζον, προσβεβλημένοι από την πανούκλα της εξουσίας. Στα παραδείγματα που έχουμε αναφερθεί υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, είτε αφορούν μικρές ή μεγάλες κοινωνίες. Είναι η παρουσία εξουσιαστικών συστημάτων που σε συνδυασμό με κλιματολογικές συνθήκες και περιβαλλοντικές επεμβάσεις οδήγησαν στον αφανισμό των κοινωνιών.

Αντίθετα υπάρχουν κοινωνίες και κοινότητες που έχουν κατορθώσει να επιβιώσουν σε δυσχερείς συνθήκες αλλά η κοινωνική τους οργάνωση ήταν εντελώς διαφορετική, με κοινή διαχείριση. Ένα κλασσικό παράδειγμα προέρχεται από τα υψίπεδα της Νέας Γουινέας όπου οι άνθρωποι ζουν με αυτάρκεια επί 46.000 χρόνια, χωρίς οικονομικά σημαντικές εισροές από κοινωνίες εκτός των υψιπέδων. Το ανώμαλο έδαφος της ενδοχώρας περιόρισε τους ευρωπαίους εξερευνητές στην ακτή και τους ποταμούς των βαθυπέδων επί 400 χρόνια, κατά τα οποία υπέθεταν ότι η ενδοχώρα ήταν καλυμμένη με δάση και ακατοίκητη. Φανταζόμαστε την έκπληξη που θα είχαν οι πιλότοι και επιβάτες όταν τα μισθωμένα αεροπλάνα από βιολόγους και εταιρείες εξόρυξης πέταξαν για πρώτη φορά πάνω από την ενδοχώρα τη δεκαετία του 1930 και αντίκρυσαν ένα τοπίο μεταμορφωμένο από εκατομμύρια ανθρώπους αγνώστους μέχρι τότε στον έξω κόσμο. Φαρδιές και ανοικτές κοιλάδες με λίγες συστάδες δέντρων, κήποι τους οποίους χώριζαν αυλάκια για άρδευση και στράγγισμα, πεζούλες. Όταν και άλλοι ευρωπαίοι ακολούθησαν δια ξηράς τις ανακαλύψεις των πιλότων, διαπίστωσαν ότι οι κάτοικοι ήταν αγρότες. Χαρακτηρίστηκαν «πρωτόγονοι», ζούσαν σε αχυροκαλύβες, δεν είχαν βασιλείς και αρχηγούς, δεν διέθεταν γραφή και φορούσαν ελάχιστα ή καθόλου ρούχα. Δεν χρησιμοποιούσαν το σίδερο αλλά ήταν σε διαρκή εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους. Οι γεωργικές τους μέθοδοι άφησαν έκπληκτους τους ευρωπαίους αγρονόμους που ορισμένοι από αυτούς ακόμη δεν έχουν καταλάβει γιατί οι δικοί τους νεωτερισμοί απέτυχαν εκεί. Για να διατηρήσουν τη γονιμότητα του εδάφους προσέθεταν στο έδαφος αγριόχορτα, χλόη, παλιά κλήματα και άλλες οργανικές ουσίες ως λίπασμα σε ποσότητες που έφταναν τους 4 τόνους ανά στρέμμα. Έστρωναν στην επιφάνεια του εδάφους σκουπίδια, στάχτη από φωτιές, κοπριά από κοτόπουλα και το κυριότερο καλλιεργούσαν όσπρια για να δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο, μια πρακτική που είναι διαδεδομένη σήμερα στο δυτικό κόσμο αλλά αναπτύχθηκε προγενέστερα και ανεξάρτητα στη Νέα Γουινέα. Μέχρι την εγκατάσταση της ολλανδικής και της αυστραλιανής αποικιακής διακυβέρνησης τη δεκαετία του 1930, δεν είχαν σημειωθεί καθόλου βήματα πολιτικής ενοποίησης των χωριών του υψιπέδου. Σε κάθε χωριό αντί για κληρονομικούς ηγέτες ή αρχηγούς, υπήρχαν οι ονομαζόμενοι «μεγάλοι άνδρες», οι οποίοι με τη δύναμη της προσωπικότητας τους είχαν μεν μεγαλύτερη επιρροή από τους υπολοίπους, αλλά ζούσαν και αυτοί σε καλύβα και καλλιεργούσαν έναν κήπο. Οι αποφάσεις λαμβάνονταν ή λαμβάνονται από όλους τους χωρικούς ενώ οι «μεγάλοι άνδρες» δεν μπορούσαν να δώσουν εντολές και κάποιες φορές κατάφερναν να πείσουν τους άλλους και άλλοτε όχι. Έτσι στη Νέα Γουινέα οι κάτοικοι κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα, που και άλλες κοινωνίες είχαν και εξαφανίστηκαν, αλλά δεν βρίσκονταν υπό ζυγό. Και αυτή ήταν, ίσως, η ουσιαστικότερη και σημαντικότερη διαφορά με τις υπόλοιπες κοινωνίες που εξαφανίστηκαν…

Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας

Από την αναρχική εφημερίδα ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 139, Ιούνιος 2014

anarchy press