Ελευθερη Λαικη Αντιστασιακη Συσπειρωση
Με αφορμή την διανομή και προβολή ταινιών όπως η Syriana, το Μόναχο, Παράδεισος Τώρα, Καληνύχτα και καλή τύχη, V for Vendetta, το Crash κ.ά., «πιστοποιείται» η επιστροφή των πολιτικών ταινιών και μάλιστα εκ μέρους του Χόλλυγουντ, ταινιών που κινούνται στην κατεύθυνση του «κοινωνικού και πολιτικού προβληματισμού».
Δεν είναι λίγοι αυτοί που προσπαθούν να εξηγήσουν «Γιατί το Χόλλυγουντ βρίσκεται στην κορυφή της αμφισβήτησης», ή ακόμα εκείνοι που αποφαίνονται ότι «οργισμένο με τον Μπους το Χόλλυγουντ επιτίθεται με πολιτικές ταινίες». Και δεν αναφερόμαστε μόνο σε κριτικούς κινηματογράφου ή δημοσιογράφους που καλύπτουν και σχολιάζουν την εμποροπανήγυρι που λέγεται απονομή «Όσκαρ καλύτερων ταινιών». Ο αναλυτής της Τουρκίας και της Μέσης Ανατολής Graham E. Fuller, κάποτε αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών στην CIA, διέβλεπε μέσω των ταινιών αυτών μια νέα «περισσότερο δίκαια αντιμετώπιση της αραβοϊσραηλινής διαμάχης και ευρύτερα της αντιπαλότητας Δύσης και Ανατολής», αλλά και «αντίστασης» στον νέο-μακαρθισμό, στις φυλετικές διακρίσεις κ.λπ.
Ο κινηματογράφος, αυτή η πελώρια παγίδα με σκατά (Από ένα τοίχο του Καρτιέ Λατέν)
Ας σταθούμε, όμως, ενδεικτικά κατ’ αρχήν στην πολυδιαφημισμένη Syriana το σενάριο της ταινίας βασίστηκε στο βιβλίο του Ρόμπερτ Μπάερ πρώην πράκτορα της CIA, που …αποστρατεύθηκε για να καταγγείλει τους «μικρόψυχους πολέμους στο εσωτερικό της CIA και στα ενδότερα του κυβερνητικού κατεστημένου στην Ουάσιγκτον, την διαφθορά και τον καριερισμό» και πολλά ακόμα …ανατρεπτικά και …επικίνδυνα για τα πρώην αφεντικά του. Όσο για την γνώμη του για την επίθεση της 11/9; «Σαφώς και ήταν πληροφορημένοι. Το χτύπημα στους Πύργους μπορούσε 100% να αποφευχθεί, αν είχαν ακολουθηθεί οι σωστές διαδικασίες. Αλλά όπως απεδείχθη θα έπρεπε να δουν τον Οσάμα Μπιν Λάντεν να κυκλοφορεί στη Σάνσετ Μπούλεβαρντ με κίτρινη κάντιλακ για να προσέξουν και να λάβουν μέτρα».1
Ο εν λόγω πράκτορας έσπευσε, επίσης, να βοηθήσει με την …πείρα του τον σκηνοθέτη της ταινίας Στήβεν Γκέιγκαν ξεναγώντας τον σε όλα τα σημεία της Μ. Ανατολής, όπου η «ιστορία» του εξελίσσεται.
Στην ταινία εν ολίγοις «αποκαλύπτονται» τα τεράστια συμφέροντα των αμερικάνικων πετρελαϊκών εταιριών και οι αδίστακτες και διαπλεκόμενες προσπάθειες τους να επεκταθούν και να εδραιωθούν στην Μ. Ανατολή.
Κάπου εκεί βρίσκεται και ο ρόλος ενός εκ των πρωταγωνιστών, πράκτορα της CIA που αφήνεται στην «μοίρα» του από την «κακή υπηρεσία», βασανίζεται, και κινδυνεύει η ζωή του, καθώς προσπαθεί ν’ ανταπεξέλθει στις ανάγκες των «καθηκόντων» του.
Τον πράκτορα της CIA υποδύεται ο γνωστός ηθοποιός Τζωρτζ Κλούνεϊ, που προβάλλεται από τα ΜΜΕ εγχώρια και μη ως ιδιαίτερα αντικομφορμιστής: «Κόντρα στον Μακάρθι, κόντρα και στον Μπους. Ο ωραίος Τζωρτζ, και σκηνοθέτης πια, δηλώνει ευθέως τις αριστερές του πεποιθήσεις».
Για να δούμε, λοιπόν, πόσο ευθέως το δηλώνει: «Πέρασα δύο μέρες σε δωμάτιο μαζί με τον Πολ Γούλφοβιτς (πρώην υφυπουργός Άμυνας της κυβέρνησης Μπους και νυν πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας) και δύο άλλους, στη διάρκεια της Διάσκεψης των G8 στη Σκωτία, προσπαθώντας να βρούμε τρόπο να χρηματοδοτηθούν οι φτωχές χώρες. Και ήταν περίεργο να είμαι μαζί μ’ έναν άνθρωπο στον οποίο είχα αντιταχθεί και που τώρα μας έλεγε «χρειαζόμαστε τη βοήθειά σας».
Υπάρχει, όμως και μία ακόμη διάσταση που θα πρέπει να επισημανθεί, όσον αφορά αυτά τα «μη συνηθισμένα προϊόντα της βιομηχανίας της διασκέδασης» και σε σχέση με τα αντίστοιχα των προηγούμενων πολεμικών περιόδων – Β΄ παγκόσμιος εξουσιαστικός πόλεμος, Κορέα, Βιετνάμ. Οι ταινίες όπως και τότε δεν δείχνουν ότι οι ΗΠΑ «αισθάνονται» ότι βρίσκονται σ’ έναν πόλεμο που αφορά και κάποιον άλλον εκτός από τους μισθοφόρους, τις οικογένειες τους και τα δεκάδες χιλιάδες θύματα των σταυροφόρων. Όπως και τότε έτσι και τώρα οι «μεγάλες ταινίες» για τον πόλεμο στο Ιράκ θα γυριστούν πολύ αργότερα (Ελαφοκυνηγός 1978, Πλατούν 1986).
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να υπάρχουν εξαιρέσεις, που όμως επιβεβαιώνουν τον κανόνα, όπως άλλωστε έχει συμβεί και στον παρελθόν.
«O Μιτρύ2 (ιστορικός κινηματογράφου) μας αποκαλύπτει ότι υπάρχει μια ταινία βρετανικής παραγωγής του 1906»3, μάλλον μοναδική για την εποχή της. Πρόκειται για το ΚΕΝΤΡΙΣΜΑ ΓΙΑ ΑΝΑΡΧΙΑ, στην οποία μια κοπέλα συλλαμβάνεται να μεταφέρει προκηρύξεις και καταδικάζεται σε εκτόπιση. Βλέπουμε τους κατάδικους στο σκληρό ταξίδι τους στον χιόνι, όπου απάνθρωποι αξιωματικοί τους ξυλοκοπούν συχνά και τους βασανίζουν με κάθε τρόπο. Η κοπέλα λιποθυμάει και οι σύντροφοι της την περιποιούνται. Εν τω μεταξύ ο σύντροφος της που έχει μείνει στην Πετρούπολη βάζει μια βόμβα κάτω από το παράθυρο του ανακτόρου, όπου εξελίσσεται γιορτή του στρατηγού. Η έκρηξη εξαφανίζει ανάκτορα και καλεσμένους.
Στην ταινία V for Vendetta, μια κοπέλα η Άϊβι σώζεται από κάποιον μασκοφόρο τον VOV, που θέλει ν’ απαλλάξει τους συμπατριώτες του απ’ αυτούς που τους τρομοκρατούν, ώστε να τους αναγκάσουν να συμμορφωθούν με τους νόμους που έχει επιβάλλει το κράτος. Στην προσπάθεια του να το επιτύχει καλεί τους συμπολίτες του, να ενωθούν μαζί του στις 5 Νοεμβρίου, ημέρα μνήμης του Γκάι Φωκς (συνελήφθη το 1605 επί τυραννίας του βασιλιά Ιακώβου σε ένα τούνελ κάτω από την Βουλή των λόρδων έτοιμος να ανατινάξει το κοινοβούλιο με 36 βαρέλια πυρίτιδας, αλλά προδόθηκε και τελικά του επιβλήθηκε η ποινή του θανάτου δια απαγχονισμού).
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η συνταγή αντιμετώπισης είναι επίσης κλασσική. Η βιομηχανία του θεάματος θα φροντίσει για την προώθηση ή μη της διανομής και οι κριτικοί για την διαστρέβλωση του περιεχομένου.
Έτσι, Ο Παράδεισος τώρα (παλαιστίνιου σκηνοθέτη) καταγράφεται ως μια ταινία που παρουσιάζει «τις ταλαιπωρίες των Παλαιστίνιων της Δυτικής Όχθης, αλλά και με επικριτική διάθεση για την προετοιμασία των νεαρών βομβιστών «μαρτύρων», που θα συμπαρασύρουν και κάποιους ανύποπτους Ισραηλινούς στον θάνατο».4
Ως ένδειξη καταγγελίας, όμως, αυτής της ταινίας μαζεύτηκαν 33.000 υπογραφές ισραηλινών που την χαρακτηρίζουν ως προπαγανδιστική των ενεργειών αυτού του είδους. Που βρίσκεται η αλήθεια. Ας δούμε μερικά αποσπάσματα διαλόγων από την συγκεκριμένη ταινία.
-Σαΐντ: «Γεννήθηκα σε καταυλισμό προσφύγων. Από τη Δυτική Όχθη μού επιτράπηκε να φύγω μόνο μία φορά. Ήμουν έξι τότε, και ήταν ανάγκη να χειρουργηθώ. Μόνο εκείνη τη φορά. Η ζωή εδώ είναι σαν ισόβια κάθειρξη. Τα εγκλήματα της κατοχής είναι αναρίθμητα. Το χειρότερο είναι η εκμετάλλευση των αδυναμιών των ανθρώπων κι η μετατροπή τους σε συνεργάτες. Κάνοντας αυτό, όχι μόνο σκοτώνουν την αντίσταση, καταστρέφουν οικογένειες και την αξιοπρέπειά τους, καταστρέφουν έναν ολόκληρο λαό. Όταν ο πατέρας μου εκτελέστηκε ήμουν δέκα ετών. Ήταν καλός άνθρωπος. Αλλά έγινε αδύναμος. Γι’ αυτό θεωρώ υπεύθυνη την κατοχή. Πρέπει να καταλάβουν ότι αν επιστρατεύουν συνεργάτες πρέπει να πληρώνουν το τίμημα.
Ζωή χωρίς αξιοπρέπεια δεν έχει αξία. Ιδιαίτερα αν σου υπενθυμίζει μέρα με τη μέρα την ταπείνωση και την αδυναμία.
Και ο κόσμος παρακολουθεί άνανδρα, με απάθεια. Αν αντιμετωπίζεις ολομόναχος αυτή την καταπίεση, πρέπει να βρεις έναν τρόπο να σταματήσεις την αδικία.
Πρέπει να κατανοήσουν ότι, αν εμείς δεν έχουμε ασφάλεια, δεν θα έχουν ούτε αυτοί. Δεν έχει να κάνει με την ισχύ. Η ισχύς τους δεν τους βοηθάει. Προσπάθησα να τους μεταφέρω αυτό το μήνυμα, αλλά δεν έβρισκα άλλο τρόπο. Και χειρότερα ακόμα έχουν πείσει τον κόσμο και τους εαυτούς τους, ότι αυτοί είναι τα θύματα.
Πως γίνεται αυτό; Πως μπορεί ο κατακτητής να είναι το θύμα;
Αν παίρνουν το ρόλο καταπιεστή και θύματος, τότε εγώ δεν έχω επιλογή από το να γίνω επίσης θύμα, καθώς και δολοφόνος.
Δεν ξέρω τι θα αποφασίσετε, αλλά εγώ στον προσφυγικό καταυλισμό δεν επιστρέφω».
Από τους δύο υποψήφιους καμικάζι, τελικά ο ένας τελικά προκαλεί την ανατίναξη λεωφορείου με στρατιώτες, ενώ προηγουμένως δεν υλοποιεί παρόμοια ενέργεια σε λεωφορείο με γυναίκες και μικρά παιδιά.
Επίσης ενδεικτικός είναι ένας ακόμα διάλογος.
– Σούχα (κόρη ενός παλαιστίνιου αγωνιστή, συμβόλου της παλαιστινιακής αντίστασης): Υπάρχουν πάντα κι άλλοι τρόποι για να κρατήσει κανείς τον αγώνα ζωντανό.
– Σαΐντ: Αυτό δεν το αποφασίζουμε εμείς. Η κατοχή ορίζει την αντίσταση.
– Σούχα: Η αντίσταση παίρνει πολλές μορφές. Αλλά θα πρέπει να αποδεχθούμε ότι δεν έχουμε στρατιωτική ισχύ, ώστε να βρούμε άλλη λύση.
– Σαΐντ: Και να πληρώσουμε το τίμημα για την ήττα των παππούδων μας; Να δεχθούμε την αδικία;
Η περηφάνια των νεαρών παλαιστινίων απέναντι στις ταπεινώσεις και στους εξευτελισμούς καταδεικνύεται συνεχώς στην ταινία:
– Γιατί κουτσαίνει ο πατέρας σου;
– Κατά τη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα, ισραηλινοί στρατιώτες μπήκαν στο σπίτι. Τον άφησαν να διαλέξει ποιο πόδι θα κρατούσε. Διάλεξε το δεξί. Εγώ θα τους άφηνα να σπάσουν και τα δύο, αντί να ξεφτιλιστώ έτσι.
Όπως επίσης και πενιχρές είναι οι αναφορές στο θρησκευτικό φανατισμό που σχεδόν απουσιάζει σαν στοιχείο μιας κοινωνικής πραγματικότητας που βιώνει η παλαιστινιακή κοινωνία.
«Τί μπορείς να κάνεις, όταν δεν υπάρχει δικαιοσύνη ή ελευθερία; Το άτομο πρέπει ν’ αγωνιστεί γι’ αυτήν. Αν υποταχθούμε στο νόμο του δυνατού που κατασπαράζει τον αδύναμο, τότε κατεβαίνουμε στο επίπεδο των ζώων. Αυτό είναι απαράδεκτο. Ο θάνατος είναι καλύτερος από την κατωτερότητα. Όποιος παλεύει για την ελευθερία, μπορεί και να πεθάνει γι’ αυτήν. Εσύ είσαι αυτός που θα αλλάξει τα πράγματα.»
– Καλέντ: Αν δεν γίνεται να ζήσουμε ως ίσοι, τουλάχιστον θα πεθάνουμε ως ίσοι.
– Σούχα: Αν πεθαίνετε και σκοτώνετε για την ισότητα, θα ‘πρεπε να μπορείτε να βρείτε τρόπο να είστε ίσοι και στη ζωή.
– Καλέντ: Πως; Μέσω της οργάνωσης σου για τα ανθρώπινα δικαιώματα;
– Σούχα: Για παράδειγμα! Τουλάχιστον τότε οι ισραηλίτες δεν θα έχουν άλλοθι να σκοτώνουν!
– Καλέντ: Μην είσαι τόσο αφελής. Δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία χωρίς αγώνα. Όσο υπάρχει αδικία, κάποιος πρέπει να κάνει μία θυσία!
– Σούχα: Αυτό δεν είναι θυσία, είναι εκδίκηση! Αν σκοτώσεις, δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ θύματος και εποίκου.
– Καλέντ: Αν είχαμε αεροπλάνα, δεν θα θέλαμε μάρτυρες. Αυτή είναι η διαφορά.
– Σούχα: Η διαφορά είναι ότι ο στρατός των Ισραηλιτών παραμένει ισχυρότερος.
– Καλέντ: Τότε ας είμαστε ίσοι στο θάνατο. Τουλάχιστον έχουμε τον παράδεισο.
– Σούχα: Δεν υπάρχει παράδεισος μόνο στο κεφάλι σου υπάρχει.
– Καλέντ: Τη συγχώρεση σου Κύριε. Ας σε συγχωρέσει ο Θεός. Αν δεν ήσουν κόρη του Αμπού Αζάμ… Προτιμώ τον παράδεισο στο κεφάλι μου παρά να ζω σ’ αυτή την κόλαση! Σ’ αυτήν τη ζωή είμαστε ούτως ή άλλως νεκροί.
- Βήμα, 12/3/2006
- Jean Mitry: «Histoire du Cinema», Editions Universitaires, Παρίσι 1962
- Cristian Zimmer, Κινηματογράφος και Πολιτική.
- Θάνος Βερέμης, Καθημερινή, 12/3/2006
Συσπείρωση Αναρχικών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου