Νέα Πολιτική
του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*
Μεταξύ των πολλών εννοιών που παρουσιάστηκαν τα τελευταία χρόνια και κατέκλυσαν το χώρο των μέσων ενημερώσεως αλλά και των γεωπολιτικών αναλύσεων είναι και αυτή της «ήπιας» ή «μαλακής» ισχύος. Η έννοια προβλήθηκε και έγινε ευρέως γνωστή από το διακεκριμένο ακαδημαϊκό και υφυπουργό αμύνης των ΗΠΑ, επί προεδρίας Clinton, Joseph Nye στο έργο του «Soft Power: The Means to Success in World Politics». Η έννοια της «ήπιας» ισχύος αναφέρεται στην ικανότητα «προσέλκυσης» χωρίς να βασίζεται σε παραδοσιακές στρατιωτικές, πολιτικές και οικονομικές μεθόδους που καταφεύγουν στον εξαναγκασμό και στην απειλή ή χρήση βίας. Το συγκεκριμένο και διάσημο πλέον βιβλίο, όπως μαρτυρεί και ο τίτλος του, αναφέρεται στα βέλτιστα «μέσα» που θα εξασφαλίσουν την προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων διεθνώς. Βεβαίως τα αναγραφόμενα έχουν εφαρμογή και σε πλείστες άλλες περιπτώσεις στο ανταγωνιστικό διεθνές «γίγνεσθαι». Εδώ ακριβώς αρχίζουν οι παρανοήσεις, από αναλυτές, συμβούλους και αιθεροβάμονες που θεώρησαν ότι η «νέα» μορφή ισχύος θα παραγκωνίσει τους πατροπαράδοτους συντελεστές ισχύος (στρατιωτική, πολιτική, οικονομική). Βέβαια η «ήπια» ισχύς δεν είναι καθόλου νέα καθώς συχνά συναντάται στα κείμενα του Θουκυδίδη αλλά είχε φθάσει και σε αριστοτεχνικά επίπεδα εφαρμογής στην περίοδο της παραμελημένης βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Η «ήπια» ισχύς που απευθύνεται στις αξίες, πολιτισμό, θεσμούς και πολιτικές λειτουργίες κρίνεται σήμερα σημαντική αλλά συμπληρωματική των άλλων μορφών ισχύος. Επιδρά και αποκτιέται μετά από μακροχρόνιες ενέργειες, μη απαραίτητα κεντρικά καθοδηγούμενες και επιφέρει θετικά αποτελέσματα με την πάροδο του χρόνου. Αντιθέτως, άστοχες ενέργειες στον τομέα αυτό έχουν ενίοτε άμεση αρνητική επίπτωση. Η δύναμη και διάχυση της πληροφορίας είναι το γεγονός που αναβάθμισε τα τελευταία χρόνια την αξία της «ήπιας» ισχύος. Η «ήπια» ισχύς θεωρείται ως ένα από τα βασικότερα συστατικά στοιχεία που εμπεριέχονται στις «υβριδικές» συγκρούσεις. Συχνά, δε, θεωρείται ως ο αποφασιστικός εκείνος παράγοντας που θα εδραιώσει τα αποτελέσματα που επέφερε η «σκληρή» ισχύς. Καίτοι ορισμένοι αναλυτές αναφέρονται στη δυνατότητα αυτόνομης παραγωγής των επιθυμητών αποτελεσμάτων από την «ήπια» ισχύ, η πλειονότητα θεωρεί ότι σε ζητήματα που άπτονται της «υψηλής πολιτικής» (high politics) ή αγεφύρωτων πολιτισμικών διαφορών δεν επαρκεί.
Η «ήπια» ισχύς μιας χώρας βασίζεται κυρίως σε τρεις πηγές: την κουλτούρα της (σε περιοχές όπου είναι ελκυστική στους άλλους), τις πολιτικές αξίες της (όταν λειτουργεί σύμφωνα με αυτές στο εσωτερικό και το εξωτερικό) και την εξωτερική πολιτική της (όταν αναγνωρίζεται ως νόμιμη και έχει ηθικό κύρος). Αρκετές πηγές της «ήπιας» ισχύος δεν βρίσκονται υπό άμεσο κυβερνητικό έλεγχο και ούτε παράγουν πάντοτε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η «ήπια» ισχύς, δυνατόν να επιφέρει αντιφατικές επιπτώσεις σε διαφορετικές ομάδες μέσα στην ίδια χώρα. Επίσης, οι δικές μας αξίες δεν τυγχάνουν πάντα αναγνώρισης από τα ακροατήρια-στόχους αλλά ούτε και ο τυχόν θαυμασμός τους σημαίνει ότι θα απεμπολήσουν τους εθνικούς στόχους και συμφέροντα.
Έχει όμως η Ελλάδα επαρκή «ήπια» ισχύ και αν ναι ποια τα όρια της; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονολεκτική. Ίσως η πλέον ορθή απάντηση είναι ότι η Ελλάδα έχει όλα τα εχέγγυα για να αποκτήσει σημαντική «ήπια» ισχύ. Η ισχύς όμως αυτή δεν θα δώσει αποτελέσματα στο βραχυχρόνιο και μεσοπρόθεσμο μέλλον ούτε και θα προστατεύσει ζωτικά εθνικά συμφέροντα αν δεν συνδυαστεί με το σκληρό πυρήνα της ισχύος, την επικαλούμενη «σκληρή» ισχύ.
Ο πολιτισμός μας, ως συνέχεια φωτεινών περιόδων, είναι ελκυστικός στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Εάν μάλιστα καταφέρναμε να αναδείξουμε και περισσότερο να συνδυάσουμε αυτόν τον πολιτισμό με την καθημερινότητα της πολιτικής μας και κοινωνικής μας συμβίωσης σίγουρα θα πολλαπλασιάζαμε την ελκυστικότητα μας ως χώρας και κοινωνίας. Τρομερά περιθώρια βελτίωσης υπάρχουν και σε θέματα εξωτερικής πολιτικής αρκεί να συνειδητοποιήσουμε τις δυνατότητες προσέγγισης και διαμεσολάβησης που έχουμε και να τις αναδείξουμε με μια καλοσχεδιασμένη στρατηγική. Εξυπακούεται ότι δεν πρέπει να αναμένουμε από τον ανατολικό μας γείτονα να παραιτηθεί των αναθεωρητικών του βλέψεων υποκλινόμενος στον πολιτισμό μας (που σε ορισμένες περιπτώσεις ο ίδιος όπως και οι βόρειοι γείτονες μας προσπαθούν να σφετεριστούν). Μπορούμε όμως να επαναπροσεγγίσουμε λαούς στην περιοχή μας, δεκτικούς εδώ και αιώνες στον πολιτισμό μας και να τους οδηγήσουμε, αργά και σταθερά, σε μια απομόνωση των ακραίων στοιχείων που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία και ειδικά στα πολιτικά άκρα. Μην έχουμε ψευδαισθήσεις ότι οι «Τσάμηδες» θα σταματήσουν να προβάλουν τις ανεκδιήγητες διεκδικήσεις τους ένεκα της ελληνικής παιδείας που έχει άμεσα ή έμμεσα λάβει το 25% του αλβανικού πληθυσμού. Πιθανόν όμως να καταστούν γραφική μειονότητα με το πέρασμα του χρόνου όταν (πλέον των χιλιάδων οικονομικών μεταναστών) τα τέκνα των ελίτ της χώρας αυτής θα έχουν μορφωθεί σε δικά μας ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και αρκετά εξ αυτών θα οφείλουν ακόμη και την ύπαρξη τους στις προηγμένες υπηρεσίες τεκνοποιίας ελληνικών νοσοκομείων και κλινικών.
Ανέφερα ένα απλό παράδειγμα για να δείξω τις χιλιάδες δυνατότητες που προσφέρει η «ήπια» ισχύς. Φυσικά και η «ήπια» ισχύς, όπως ενίοτε και η «σκληρή» δεν προσφέρουν εγγυημένα και ειδικά η πρώτη, άμεσα αποτελέσματα. Μάλιστα η «ήπια» ισχύς απαιτεί μακροχρόνιες προσπάθειες, προσεκτικό σχεδιασμό, σεβασμό του «στόχου», αποφυγή ακροτήτων και κυρίως αναγνώριση –εκ μέρους όλων μας-των μοναδικών δυνατοτήτων που διαθέτουμε για την οικοδόμηση της. Σε τελευταία ανάλυση, ιστορικά αποδεικνύεται ότι η «ήπια» ισχύς μας, επιβίωσε και θαυματούργησε σε περιόδους δουλείας του έθνους. Αυτό φυσικά δε σημαίνει με τίποτα ότι μπορούμε –ειδικά σήμερα-να παραμελήσουμε την αναγκαία για την επιβίωση μας «σκληρή» ισχύ. Ίσως και οι Σουμέριοι και οι Χετταίοι να διέθεταν τρομερή «ήπια» ισχύ αλλά αυτό δεν τους βοήθησε να επιβιώσουν και δεν αποτελεί για αυτούς παρηγοριά!
* Υποστράτηγος εα, Διευθυντής Μελετών του ΕΛΙΣΜΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου