Η διαφθορά στην Κίνα

Νέα Πολιτική

του Στάθη Καραπάνου*

Όπως γίνεται στα περισσότερα κράτη που διανύουν μια μεταβατική περίοδο ραγδαίων οικονομικών ανακατατάξεων, έτσι και στην Κίνα το πρόβλημα της διαφθοράς είναι ιδιαιτέρως έντονο, θέτοντας σε κίνδυνο την κοινωνική και πολιτική σταθερότητα του ασιατικού γίγαντα. Συνήθως είναι τα αναπτυσσόμενα κράτη εκείνα που βρίσκονται πιο εκτεθειμένα σε φαινόμενα διαπλοκής, δεν λείπουν όμως παραδείγματα ανεπτυγμένων χωρών, όπως η Ελλάδα (αν μπορούμε να θεωρηθούμε ανεπτυγμένο κράτος), η Ιταλία, η Γερμανία ή ακόμα και οι ΗΠΑ, όπου αυτή η μάστιγα γίνεται αισθητή σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας.  Στην Κίνα, η διαφθορά και ο τρόπος καταπολέμησής της έχει κάποιες δικές της ιδιαιτερότητες.

Κατ’ αρχάς, στην Κίνα η διαφθορά δεν συνδέεται πάντα με οικονομικά οφέλη, που συνήθως προκύπτουν από μια παράνομη πράξη του διεφθαρμένου. Στην Κίνα θεωρείται διεφθαρμένος οποιοσδήποτε δημόσιος υπάλληλος έχει μια άσωτη ζωή, μακριά από αυτές που θεωρούνται οι ηθικές αξίες του σοσιαλιστικού τρόπου ζωής. Διεφθαρμένος δηλαδή θεωρείται, εκτός από αυτόν που βλάπτει τα κοινά, προς όφελός του, όποιος έχει «κακές συνήθειες», όπως αυτή του να έχει πολλές γυναίκες ή του τζόγου (ο οποίος συνηθίζεται στο Χονγκ Κονγκ, στο Μακάο και σε άλλες χώρες εκτός συνόρων, αφού στην Κίνα είναι απαγορευμένος). Αυτές είναι συμπεριφορές άκρως κατακριτέες τόσο από την κοινωνία όσο και από τις αρχές, σε σημείο που το 2004 θεσπίστηκε κανονισμός που προβλέπει την διαγραφή από το ΚΚΚ για όποιον έχει συλληφθεί να στοιχηματίζει, από τη στιγμή που ο τζόγος θεωρείται δυτικό, καπιταλιστικό μικρόβιο.

Ένα άλλο φαινόμενο που χαρακτηρίζει την διαφθορά στην Κίνα, είναι το πολύπλοκο φαινόμενο, γνωστό ως «γκουάν σι» 关系, ένα σύστημα αποτελούμενο από διαπροσωπικούς δεσμούς και δώρα, με βαθιές ρίζες στην κινεζική παράδοση. Παλαιότερα, αυτού του είδους το τελετουργικό αντιπροσώπευε μια αγνή κοινωνική συνήθεια, με σκοπό να δείξει κανείς τον σεβασμό που έτρεφε για ένα άλλο άτομο και να σφίξουν οι δεσμοί μεταξύ των δύο πλευρών. Στην σύγχρονη εποχή, αυτές οι σχέσεις χρησιμοποιούνται κατά κόρον για την διευκόλυνση των Κινέζων μεταναστών στις κοινότητες του εξωτερικού, αποτελούν όμως και τον τρόπο με τον οποίο ξεκινούν και θεμελιώνονται πολλές υποθέσεις διαφθοράς ή οργανωμένου εγκλήματος.

Αυτή η διάχυτη διαφθορά πολιτικών, στρατιωτικών και δημοσίων υπαλλήλων στην Κίνα φαίνεται να μην είναι επιθυμητή από την κορυφή της πολιτικής πυραμίδας. Ο προηγούμενος πρόεδρος της Κίνας προσπάθησε να την αντιμετωπίσει στοιχηματίζοντας στην εκπαίδευση των νέων γενεών, δεν ήθελε όμως προφανώς να χαλάσει πολλές ισορροπίες. Ο τωρινός πρόεδρος Σι Τζινπίγκ έχει πάρει, από το 2013 έως και σήμερα, πολύ πιο δραστικά μέτρα, έχοντας κάνει την εκστρατεία κατά της διαφθοράς σήμα κατατεθέν της προεδρίας του όσον αφορά τα θέματα εσωτερική πολιτικής. Αφού συγκέντρωσε πρώτα όλη την εξουσία στα χέρια του, προχώρησε σε πολλαπλές συλλήψεις υψηλόβαθμων πολιτικών και στρατιωτικών. Η μέθοδος ανάκρισης κάποιες φορές μετατρέπεται σε βασανιστήριο και σε πολλές περιπτώσεις θεωρείται πως ο σκοπός της συλλήψεως είναι καθαρά η πολιτική αντιπαλότητα, με τον κατηγορούμενο να αναγκάζεται να μαρτυρεί εγκλήματα που πολύ πιθανόν να μην έχει διαπράξει. Άλλες φορές βγαίνουν στην επιφάνεια πραγματικά σκάνδαλα. Δεν είναι ακόμη σαφές τι είναι αυτό που ανησυχεί περισσότερο τον Σι, αλλά είτε αυτό είναι η αντίδραση του λαού στη διαφθορά, είτε οι εσωκομματικές απειλές, σίγουρο είναι πως έχει καταφέρει μια εντυπωσιακή κεντρικοποίηση της πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας στην Κίνα, αυξάνοντας παράλληλα τη δημοφιλία του με την εκστρατεία κατά της διαφθοράς.     

* Σινολόγος, βοηθός ερευνητή στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Νάπολης «L’Orientale»