Τρομοκρατία, κρατικές πολιτικές και εξωτερικές δυνάμεις

Νέα Πολιτική

του Ιπποκράτη Δασκαλάκη*

Η έξαρση των τρομοκρατικών κτυπημάτων στη γειτονική Τουρκία, τα τελευταία δύο χρόνια, έχει δημιουργήσει σειρά ερωτημάτων αλλά και θεωριών συνομωσίας για τα αίτια και τις συνθήκες που αποσταθεροποιούν τη χώρα και έχουν βλάψει τη διεθνή της εικόνα. Το πρόσφατο δε τρομοκρατικό κτύπημα στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, αυστηρά φυλασσόμενο χώρο υψηλού κινδύνου, επιτείνει ακόμη περισσότερο τα παραπάνω ερωτήματα αλλά δημιουργεί και ανησυχίες για την περαιτέρω διάχυση της τρομοκρατίας σε συνορεύουσες περιοχές.

Η εύλογη πρώτη απορία που δημιουργείται αναφέρεται στην αδυναμία των τουρκικών αρχών ασφαλείας να αποτρέψουν αυτά τα τρομοκρατικά κτυπήματα. Οι «κεμαλικές» αρχές (μέχρι το 2003) είχαν κατορθώσει να δημιουργήσουν μια επίπλαστη εικόνα εσωτερικής ασφάλειας που διέκοπτε σποραδικά οι εξάρσεις του κουρδικού εθνικισμού. Την παράδοση αυτή τη συνέχισαν και οι ισλαμιστές διάδοχοι τους βασιζόμενοι ακριβώς στους ίδιους μηχανισμούς και όργανα καταστολής. Το αυταρχικό τουρκικό κράτος είναι γεγονός ότι είχε οικοδομήσει ένα αυστηρό πλαίσιο εσωτερικής ασφάλειας για να αντιμετωπίσει τις διασπαστικές τάσεις, την έντονη πολιτική βία της δεκαετίας του 1970 και για να εξασφαλίσει τη συνέχιση του ελεγχόμενου από το στρατό (μέχρι το 2003) καθεστώτος. Παρά την έντονη αστυνόμευση, που συνεχίζεται και μέχρι σήμερα, με βασική επιδίωξη την εξασφάλιση του σημερινού καθεστώτος του ΑΚΡ, η προβαλλόμενη αποτελεσματικότητα των μηχανισμών ασφαλείας αποδεικνύεται τουλάχιστον προβληματική. Αντίστοιχα προβληματική όμως υπήρξε και η αποτελεσματικότητα της

γαλλικής και βελγικής αστυνομίας να αντιμετωπίσουν τρομοκρατικές επιθέσεις στις καρδιές των πρωτευουσών τους. Διαβόητη και πανίσχυρη η μυστική αστυνομία του Άσαντ στη Συρία αλλά δεν απέτρεψε το μαζικό ξεσηκωμό κατά του καθεστώτος. Δεκάδες τα παραδείγματα χωρών, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και Ρωσίας που παρά τα μέτρα ασφαλείας (αλλά και τα κονδύλια που διαθέτουν) δεν μπόρεσαν να μηδενίσουν τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο έδαφος τους. Συμπέρασμα, απόλυτη ασφάλεια δεν υπάρχει και μάλλον δεν θα υπάρξει ποτέ. Επιπλέον, η πολυδιαφημιζόμενη αποτελεσματικότητα του τουρκικού κράτους (βαθέως και μη) σε θέματα εσωτερικής ασφάλειας αποδεικνύεται μια αυταπάτη που έντεχνα καλλιεργήθηκε από τα αυταρχικά καθεστώτα της Άγκυρας.

Από άρθρο των The Times Uk

Το δεύτερο ερώτημα αφορά τους υπεύθυνους αυτών των τρομοκρατικών κτυπημάτων και τη βαθύτερη στόχευση τους. Είναι το διαβόητο «Ισλαμικό Κράτος» πίσω από αυτές τις επιθέσεις; Ποιο το μέγεθος της εμπλοκής τωνΚούρδων αυτονομιστών;

Μήπως κρύβονται πανίσχυρες μυστικές υπηρεσίες που έχουν δρομολογήσει τα καταχθόνια σχέδια τους για διαμελισμό της χώρας; Αρκετές οι υποθέσεις και συνήθως οι θεωρίες συνομωσίας προσφέρουν την ελκυστικότερη απάντηση. Μάλλον όμως δεν υπάρχουν ούτε Αμερικάνοι, ούτε Ρώσοι αλλά ούτε Ισραηλινοί πράκτορες που συντονίζουν και σιωπηλά υποστηρίζουν ή ενθαρρύνουν ή καθοδηγούν αυτές τις ενέργειες. Η τρομοκρατία κατέστη ανεξέλεγκτη στην περιοχή από μια σειρά ενεργειών με μεγάλο μέρος της ευθύνης για λανθασμένες επιλογές και πράξεις, να βαραίνει τις δυτικές δυνάμεις αλλά και την ίδια την Τουρκία. Η περίπτωση του Πακιστάν-Αφγανιστάν φαίνεται ότι δεν δίδαξε τα τραγικά αποτελέσματα της ανεξέλεγκτης απελευθέρωσης ακραίων ιδεολογιών σε περιοχές με ανύπαρκτη εθνοτική ταυτότητα και έλλειψη ισχυρών κρατικών θεσμών. Η αντίληψη της καθοδήγησης και ελέγχου ακραίων στοιχείων (που εξοπλίστηκαν και ανδρώθηκαν με τις ευλογίες και υποστήριξη μας) σε άγνωστες για εμάς τους δυτικούς, πολιτισμικές και κοινωνικές συνθήκες, υπήρξε ουτοπική και καταστροφική. Στο σφάλμα αυτό, υπέπεσε και η μουσουλμανική και ανατολικής πολιτισμικής καταβολή Τουρκία και πληρώνει σήμερα τις συνέπειες με αίμα. Οι σκοτεινές υποδομές που δημιουργήθηκαν στα ανατολικά σύνορα της χώρας, για την ενίσχυση των αντιπάλων του Άσαντ, σύντομα και αναπόφευκτα ξέφυγαν από τον έλεγχο των τουρκικών αρχών. Ακραίοι ισλαμιστές, κοινοί εγκληματίες, ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, πανάρχαιοι συνοριακοί δεσμοί και πρακτικές, κουρδικές οργανώσεις, κάστες των τοπικών χωριών, διαφθαρμένοι κρατικοί λειτουργοί, περίεργες κομματικές διασυνδέσεις συνετέλεσαν η κατάσταση να ξεφύγει από κάθε έλεγχο και η διακίνηση τρομοκρατών, όπλων, πυρομαχικών και εξτρεμιστικών ιδεών να γίνει μια καθημερινότητα μη εύκολα αντιμετωπίσιμη.

Τελικά οδηγείται η Τουρκία στην αποσταθεροποίηση και κατάρρευση από την ισλαμιστική τρομοκρατία; Η απάντηση είναι όχι. Η εσωτερική συνοχή της Τουρκίας κινδυνεύει από μια αλόγιστη αυταρχική συμπεριφορά κατά των Κούρδων πολιτών της που θα τους οδηγήσει σε ακραίες αντιδράσεις και σε μια συνολική (όχι αναγκαία βίαιη) αντιπαράθεση και επιδίωξη απόσχισης από την Άγκυρα. Οι Τούρκοι ηγέτες φαίνεται ότι αντιλαμβάνονται αυτόν τον κίνδυνο και ενίοτε επιδιώκουν μια προσέγγιση και χαλάρωση της έντασης. Με λόγους όμως που έχουν να κάνουν με μια γενικότερη εσωτερική ανασφάλεια του τουρκικού έθνους (σύνδρομο των Σεβρών;), η διαδικασία προσέγγισης διακόπτεται και επιστρέφουν στα δοκιμασμένα και αναποτελεσματικά μέτρα καταστολής. Η ισλαμιστική τρομοκρατία θα επιφέρει σημαντικές πληγές στην τουρκική οικονομία, θα οδηγήσει σε μια περαιτέρω σκλήρυνση και αυστηροποίηση των μέτρων ασφαλείας, με παράπλευρες απώλειες σε Κούρδους και αντιπάλους του ΑΚΡ, αλλά δεν θα οδηγήσει σε κατάρρευση ή διαμελισμό τη χώρα.

Αναφορικά με το κίνδυνο διάχυσης της ισλαμιστικής τρομοκρατίας στις γειτονικές συνορεύουσες χώρες (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδος) δεν υπάρχει εύκολη απάντηση. Η στόχευση από τους τρομοκράτες και κρατών της βαλκανικής, ενδεχομένως να αποτελέσει δοκιμαστική επιλογή τους χωρίς να υπάρχουν σήμερα παρόμοιες ενδείξεις. Ο μέγιστος κίνδυνος είναι να υπάρξουν ανεύθυνα κράτη ή ακόμη και ομάδες, που θα σιωπηλά θα αποδεχθούν υπόγειες εξτρεμιστικές διασυνδέσεις (αντίστοιχα με το τουρκικό παράδειγμα) ευελπιστώντας την ευόδωση των εθνικών τους στόχων. Στην περίπτωση αυτή ανοίγουν μόνοι τους τις πόρτες του φρενοκομείου και των ανεξέλεγκτων αναταράξεων γεγονός που φαίνεται ότι έχουν συνειδητοποιήσει. Επειδή όμως ελλοχεύει πάντοτε και ο κίνδυνος του τυχαίου γεγονότος, της προβοκατόρικης ενέργειας ή και του μη κεντρικά σχεδιασμένου πλήγματος ευκαιρίας, πρέπει ως χώρα να είμαστε σε διαρκή ετοιμότητα.

* Υποστράτηγος εα, Διευθυντής Μελετών του ΕΛΙΣΜΕ