Σε αναζήτηση διεξόδου

Νέα Πολιτική

του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη

Κάθε φορά που ξανανοίγει η συζήτηση για μια ριζική συνταγματική αναθεώρηση -ή, σωστότερα, για την προσφυγή σε μια βαθύτερη ανασύνθεση του κοινωνικού συμβολαίου που πάει να διαρραγεί, και για αποτύπωση της νέας σύνθεσης σε θεσμικούς όρους -έρχεται η πρόσκρουση στα εμπόδια που η υπερφίαλη συνταγματική γραφή του Συντάγματος του 1975 (όσο κι αν εκείνο αναθεωρήθηκε) θέτει στην οποιαδήποτε ουσιαστική αλλαγή. Η ακραία διαδικαστικότητα, οι προθεσμίες, οι πλειοψηφίες που απαιτούνται – περισσότερο κι από τις μη-αναθεωρητέες διατάξεις – καθιστούν και την έννοια κάν «συνταγματική αναθεώρηση» υπόθεση αδιέξοδη -αν μη περιπαικτική.

Η συζήτηση που κατά καιρούς επανέρχεται -όχι βέβαια από τους ενοίκους του ελεφάντινου πύργου των συνταγματολόγων -για μια προσέγγιση Συντακτική αντί Αναθεωρητικής αυτό ακριβώς αποτυπώνει: το άγχος για υπέρβαση του αυτάρεσκου ζουρλομανδύα της αναθεώρησης ενός «αυστηρού» Συντάγματος, όταν οι συνθήκες έχουν αλλάξει ριζικά.

Όμως, δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, όταν το πλήθος απαιτούσε «Συντακτική!», με το προσωπικό του κύρος απαντούσε «Αναθεωρητική» – και απέδωσε στην ουσία νέο Σύνταγμα (του 1911) χωρίς να τονίσει την θραύση του κελύφους του προηγούμενου. Να το πούμε αλλιώς: μετά τον 19ο αιώνα, και στην ήπειρό μας, η παρουσία επαναστατικών διεργασιών -οι οποίες να νομιμοποιούν, βαθύτερα, πρωτογενή άσκηση συντακτικής εξουσίας -δεν έχει διαπιστωθεί ιστορικά. Όσο κι αν αισθανόμαστε ότι είμαστε σε ηφαίστειο που πάει να εκραγεί.. δεν είμαστε. Και δεν είναι βέβαιο ότι θα θέλαμε να είμαστε.

«Οπότε; Αδιέξοδο!» Όχι αναγκαστικά. Αν – μεγάλο ΑΝ – είναι αλήθεια ότι η κοινωνία κάποια στιγμή νοιώθει να ασφυκτιά τόσο, ώστε να πείσει/πιέσει/εκβιάσει το πολιτικό σύστημα, την αυτάρεσκη πολιτική τάξη, να δεχθεί την ανάγκη μιας βαθύτερης αλλαγής στην συνταγματική τάξη, διόδευση υπάρχει.

Ποιά; Κόμματα που να εκφράζουν μιαν ευρύτερη, μεγάλη, πρόδηλη πλειοψηφία του κόσμου, να πορευθούν προς τις κάλπες με προγράμματα που -όχι όμοια, όχι ταυτόσημα, αλλά με ουσιαστική σύγκλιση – θα θέτουν ζήτημα ριζικής συνταγματικής αναθεώρησης σε συγκεκριμένα, μεγάλα ζητήματα. Όχι σε φαρμακοτρίφτικες λεπτομέρειες τύπου αναθεωρήσεων του 2001 και του 2008 (που είναι ζήτημα αν θ’ άξιζαν να είναι απλοί νόμοι, αν μη Π.Δ. – απλοί και κακοί νόμοι, εννοείται).

Μετά από αυτήν την εκλογική διαδικασία, στην Βουλή που θα προκύψει, να επιχειρηθεί -με βάση τις κατατεθειμένες προεκλογικά, συνεπώς διαφανώς ψηφισμένες θέσεις – η κατάρτιση ενός νέου Συνταγματικού κειμένου, το οποίο να προσπερνάει τους αυτάρεσκους/μη-λειτουργικούς περιορισμούς του συνταγματικού νομοθέτη του 1975. Πάει αυτός, εκοιμήθη! Το αποτέλεσμα, τώρα, με κατ’ ανάγκην υψηλής έντασης δημόσια συζήτηση, να έλθει σε δημοψήφισμα. Και, εφ’ όσον εγκριθεί, να αποτελέσει το επόμενο Σύναγμα – με κύρος ποιό; Εκείνου απέναντι στο οποίο δεν θα υπάρξει λυσιτελής εναντίωση.

Ασφαλώς η συμπαθής τάξη των συνταγματολόγων θα φρυάξει: αφορμή για πολλά περισπούδαστα άρθρα, ενδεχομένως συγγράμματα, ασφαλώς τηλεοπτικές εμφανίσεις. Και τα Δικαστήρια; Με μεγάλο σεβασμό κλπ., η πυκνή τους ενασχόληση με τα του Μισθοδικείου τους μάλλον τους έχει στερήσει κάτι από το υπέρτερο κύρος παλαιότερων εποχών…

Ούτως η άλλως η Ιστορία θα δείξει.