Η αποτυχία της Ευρώπης και ο μεγαλοϊδεατισμός της Ελλάδας

oikonomica

Η επίτευξη συμφωνίας από την αριστερή κυβέρνηση της Ελλάδας σφραγίζει ένα ζοφερό μέλλον για τη χώρα. Οι όροι χαρακτηρίζονται μια ελληνική τραγωδία από όλα τα διεθνή μέσα και είναι αμφίβολο αν θα υπάρξει κυβέρνηση που θα μπορέσει να τους εφαρμόσει. Ακόμη και αν ληφθούν όλα τα προβλεπόμενα από τη συμφωνία μέτρα είναι μαθηματικά βέβαιο ότι δεν πρόκειται να αποδώσουν τα αναμενόμενα. Σε λίγους μήνες θα δούμε ξανά το έργο των αξιολογήσεων, των στόχων που δεν έχουν πιαστεί και της αναζήτησης ισοδύναμων.

Η ΕΕ έχει αποτύχει στη διαχείριση της κρίσης από το 2008 και έπειτα. Κατά το παρελθόν βρισκόταν πάντα κάποιος τρόπος υπέρβασης των κρίσεων. Οι ευρωπαίοι ηγέτες υπερέβαιναν πάντα τα εσκαμένα και προχωρούσαν πάντοτε μπροστά. Όταν υπήρχαν ενστάσεις για την αποδοχή ή όχι της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ένωση, η λύση που προκρίθηκε δεν ήταν η υπό όρους ή περιορισμένη εισαγωγή της, αλλά η εισαγωγή άλλων 9 χωρών ταυτόχρονα.

Αυτό άλλαξε με τη διαχείριση της χρηματοπιστωτικής κρίσης από την πλευρά της Γερμανίας. Οι αποφάσεις στην Ευρώπη την τελευταία πενταετία δε λαμβάνονται με βάση ένα κοινό όραμα για το μέλλον της ηπείρου. Αντίθετα ο κάθε ένας πορεύεται με αποκλειστικό γνώμονα την πολιτική του επιβίωση στο εσωτερικό της χώρας του. Η κα Μέρκελ προσήλθε στη σύνοδο κορυφής της 12.07.2015 έχοντας υπόψη της δημοσκοπήσεις στο εσωτερικό της χώρας της που έδειχναν ότι οι Γερμανοί ήταν αντίθετοι στην παροχή βοήθειας στην Ελλάδα. Ο Φιλανδός Υπ. Οικ. Έπρεπε να σκεφτεί τον ακροδεξιό κυβερνητικό του εταίρο, ο οποίος δεν έβλεπε με καλό μάτι τη βοήθεια που προσφέρεται σε ξένες χώρες. Οι Σλοβένοι και οι Σλοβάκοι δε δέχονται να παράσχουν βοήθεια σε καμιά χώρα στην οποία ο κατώτατος μισθός είναι υψηλότερος από τον δικό τους.

Το Ευρώ εισήχθη σαν ένα μέσο οικονομικής ενοποίησης, η οποία θα οδηγούσε αργότερα σε πολιτική ενοποίηση. Η αποτυχία του σε αυτό τον τομέα ήταν οικτρή. Σε παλαιότερες εποχές, ευρωπαίοι ηγέτες αντί να σκέφτονται μικροπολιτικά θα έδιναν μια λύση προχωρώντας αποφασιστικά μπροστά. Μετά από δεκαπέντε χρόνια κοινού νομίσματος και πέντε χρόνια κρίσης ακόμα δεν έχουμε ενοποιήσει το τραπεζικό μας σύστημα. Η Γερμανία κρατάει το Ευρώ αποκλειστικά ως ένα μέσο για την εξασφάλιση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τις εξαγωγές της. Είναι βέβαιο ότι αν έφευγαν οι νότιες χώρες το Ευρώ θα ανατιμούνταν σημαντικά χτυπώντας έτσι σημαντικά τις Γερμανικές εξαγωγές. Εφ’ όσον ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε οι Γερμανοί δεν είναι διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε περαιτέρω οικονομική ή πολιτική ενοποίηση.

Ο λόγος που είναι διατεθειμένοι να μας βγάλουν από το κοινό νόμισμα είναι επειδή σκοπεύουν να μη μας αφήσουν να ορθοποδήσουμε ούτε μετά για παραδειγματισμό προς τους υπολοίπους. Δε μπορούν να βλέπουν την έξοδο από το μαντρί σα μια βιώσιμη λύση. Δεν το έχουν τολμήσει ακόμη φοβούμενοι μήπως ακολουθήσουν και άλλοι μετά από εμάς.

Από την πλευρά μας εμείς αποτύχαμε. Πέσαμε στην παγίδα του φθηνού χρήματος και πλέον δε μπορούμε να ξεμπλέξουμε. Το Ευρώ είναι για την ελληνική αστική τάξη της εποχής μας, ότι η μεγάλη ιδέα στις αρχές του 20^ου αιώνα. Μετά το 2009, οπότε και η κυκλοφορία δανεικού χρήματος στη χώρα κορυφώθηκε, η παραμονή στην ευρωζώνη έχει μετατραπεί σε εφιάλτη για το μέσο Έλληνα. Η διαφορά με το 1920 είναι ότι υπάρχει σήμερα μια οικονομική τάξη η οποία επωφελείται του κοινού νομίσματος. Η ενιαία αγορά της επιτρέπει με ευκολία να μεταφέρει τα κεφάλαιά της σε ολόκληρη την ΕΕ επενδύοντας σε ακίνητα ή «παρκάροντάς» τα σε πιο ασφαλείς από τις ελληνικές, ευρωπαϊκές τράπεζες.

Το δημοψήφισμα της 05.07.2015 απέδειξε ότι η πλειοψηφία του ελληνικού λαού δε φοβάται πλέον τη ρήξη και την πιθανή έξοδο από το κοινό νόμισμα. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχει κάτι να χάσει. Δείχνει όμως ότι έχει τη διάθεση να ρισκάρει προς το άγνωστο από το να συμβιβαστεί στον ολοένα και πιο αναπόφευκτο αργό οικονομικό θάνατο.

Αυτή η συνειδητοποίηση όμως δεν έχει περάσει ακόμη στην ελληνική πολιτική ηγεσία. Ακόμη και όταν το non-paper του Σόιμπλε έκανε γύρους στις Βρυξέλλες προτείνοντας έξοδό μας από το Ευρώ και ταυτόχρονο κούρεμα του χρέους μας, δεν αρπάξαμε την ευκαιρία. Είμαστε ακόμα εγκλωβισμένοι στον μεγαλοϊδεατισμό μας και πιστεύουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε μέσα στην ευρωζώνη. Μέσα στην Ευρωζώνη όμως έχει μόνο λιτότητα και σφιχτή νομισματική πολιτική. Όσο και να προσπαθήσουμε δύσκολα θα τα καταφέρουμε.

Μια πιθανή έξοδος είναι βέβαια ένα δύσκολο εγχείρημα, όχι όμως τόσο δύσκολο όσο μας αφήνεται να πιστεύουμε. Το σίγουρο είναι ότι θα υπάρξουν πολλές δυσκολίες. Το νόμισμα θα υποτιμηθεί και σίγουρα κάποιοι θα χάσουν τμήμα των αποταμιεύσεών τους. Ταυτόχρονα όμως τα δάνεια που οφείλονται στις τράπεζες θα γίνουν πολύ πιο εύκολα εξυπηρετήσιμα. Μια έξοδος και υποτίμηση λοιπόν θα ωφελήσει de facto όλους τους οφειλέτες. Η δε τόνωση του τουρισμού και των όποιων εξαγωγών μας είναι σχεδόν βέβαιη.

Ο διαρκής φόβος των υποτιμήσεων από την άλλη όμως θα αποτρέψει τις τράπεζες από το να εγκρίνουν νέα δάνεια, ή θα το κάνουν με υψηλό επιτόκιο. Η αλήθεια όμως είναι ότι στα υποκαταστήματα των τραπεζών δεν υπάρχουν πλέον ούτε καν έντυπα αιτήσεων για δάνεια. Τα τελευταία πρέπει να δόθηκαν το Νοέμβριο του 2011. Η Ελλάδα θα επιστρέψει στη δεκαετία του 90, όταν η λήψη δανείου ήταν δύσκολη υπόθεση και οι αγορές σπιτιών γινόταν με γραμμάτια στον εργολάβο(τα θυμάται κανείς άραγε;). Αυτό δεν είναι βέβαια κακό. Η πιστωτική επέκταση είναι αυτή που μας έφερε στο σημερινό αδιέξοδο και η αντιστροφή αυτής της τάσης δεν είναι αρνητικό φαινόμενο.

Ο φόβος ότι όσοι έχουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό θα έρθουν και θα αγοράσουν τη χώρα μισοτιμής είναι λίγο παρεξηγημένος. Κατ’ αρχή κανείς δεν ξέρει πόσο θα υποτιμηθεί η δραχμή. Μπορεί να υποτιμηθεί 15%, μπορεί 30%. Ελπίζουμε μόνο το πολιτικό μας προσωπικό να μην τυπώνει αλόγιστα. Μετά από μια υποτίμηση και όταν η κατάσταση θα έχει εξομαλυνθεί, οι Έλληνες αποταμιευτές του εξωτερικού, έχοντας αποκομίσει ένα κέρδος 30% (όσο η υποτίμηση του νομίσματος δηλαδή) θα φέρουν τα χρήματά τους πίσω στη χώρα για να την αγοράσουν, μισοτιμής όπως μας λένε κάποιοι. Θα έχουμε τότε μια μεγάλη εισαγωγή συναλλάγματος και αύξηση των καταθέσεων η οποία θα δώσει μια ώθηση στην ελληνική οικονομία. Επιπρόσθετα οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων που θα επιβληθούν, όπως είχαμε και επί δραχμής και έχουμε και τώρα, θα βάλουν ένα φραγμό στην έξοδο καταθέσεων από τη χώρα.

Η χώρα έχασε 130 δισεκατομμύρια ευρώ καταθέσεων από το 2010 μέχρι σήμερα. Μικρό τμήμα τους κατευθύνθηκε στην αποπληρωμή υποχρεώσεων (το λεγόμενο λίπος της ελληνικής οικονομίας), το μεγαλύτερο μέρος διέφυγε στο εξωτερικό. Οι ανοικτές αγορές και το κοινό νόμισμα μετά τα πρώτα χρυσά χρόνια της πιστωτικής επέκτασης εξυπηρετούν μόνο ένα πολύ μικρό οικονομικά εύρωστο κομμάτι της κοινωνίας. Η επιβολή ενός τύπου κεφαλαιακών ελέγχων έπρεπε να είχε επιβληθεί πολύ καιρό πριν. Περιμέναμε βλακωδώς να μας φύγουν όλες οι καταθέσεις και μας έμειναν μόνο τα (κόκκινα) δάνεια ..