Τέρμα τα "δίφραγκα" της Ελλάδας

Νέα Κρήτη

Στις παλιότερες γενιές-χρήστες των αστικών συγκοινωνιών, η φράση στο τέλος μίας διαδρομής από τον εισπράκτορα προς τους επιβάτες «τέρμα τα δίφραγκα» υποδήλωνε το τέλος του δρομολογίου. Το πιθανότερο είναι πως αυτήν τη φορά κάπου εδώ βρισκόμαστε, έως την ερχόμενη Κυριακή, στη σχέση Ελλάδας και εταίρων-δανειστών μετά από 5 μήνες νέων διαπραγματεύσεων.

Του Γιώργου Σαχίνη

Έχουμε και λέμε... Για την ακρίβεια, έχουμε όσο έχουν τα ΑΤΜ, αυτό δεν είναι το νέο "εθνικό μας αφήγημα"; Μετά το δημοψήφισμα της Κυριακής και το συντριπτικό "όχι" του 61,3%, οι εξελίξεις έχουν πάρει καταιγιστικό ρυθμό και θυμίζουν πολύ ένα deja vu του 2011 με τα "τελεσίγραφα" των εταίρων, θεσμών και δανειστών, αλλά και τα όσα διαδραματίζονται στο εσωτερικό της χώρας. Μίας χώρας που αμέσως μετά το δημοψήφισμα μοιάζει να "υπνοβατεί", άβουλα και μοιραία… Σύνοδος Κορυφής του απόλυτου τελεσιγράφου, Eurogroup, συναντήσεις πολιτικών αρχηγών, τεχνικών κλιμακίων, ηγετών και ξανά Eurogroup... μας ζάλισαν.

Η πλέον τουριστική περιοχή εν μέσω θερμοκρασιών άνω των 35 βαθμών Κελσίου δεν είναι μία νησιωτική παραλία της Ελλάδας, αλλά το χωριό που έγινε κέντρο της Ευρώπης, οι Βρυξέλλες. Το χειρότερο βέβαια στην Ελλάδα είναι οι κλειστές τράπεζες, όχι τόσο το γεγονός ότι είναι κλειστές, αλλά ότι κατάντησε μεγάλο μέρος της κοινωνίας να περιμένει το άνοιγμα των τραπεζών ως λύτρωση. Λες και την επομένη που θα ανοίξουν οι τράπεζες ως διά μαγείας θα λυθούν όλα μας τα προβλήματα.

Οι εταίροι μας, τελικά, τύλιξαν το δημοψήφισμα (που τόσο ζημιά τους κάνει για το μέλλον με δημοψηφίσματα που δεν μπορούν να ανακόψουν πλέον σε άλλες περιοχές της Ε.Ε.) σε μια κόλλα χαρτί ενός νέου τελεσίγραφου, που εκπνέει (;) την Κυριακή το βράδυ.

Όχι μόνο οι "πυροβόλου" δηλώσεις τους, αλλά και η τακτική τους (η σημειολογία της σύγκλησης των οργάνων, τα χρονοδιαγράμματα, οι απαιτήσεις), ακόμα και η σύγκληση των «28» κι όχι των «19» δείχνουν ότι η Ελλάδα υποχρεώνεται να συρθεί σε μια διαδικασία εξίσου εξουθενωτική με τη συμφωνία που θα βρει στο τέλος της.

Η Γερμανία πέτυχε το στόχο της: από δύο δρόμους, όποιος κι αν επιλεγεί, θα φτάσει στο ίδιο αποτέλεσμα. Είτε με συμφωνία είτε με ρήξη, η Γερμανία θα έχει δείξει ποιος είναι το αφεντικό. Διότι, αν η Ελλάδα συμφωνήσει στην (βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη) υποταγή της, η Γερμανία θα έχει την Ειδική Οικονομική Ζώνη που ήθελε και τα σκυλιά (πάνω απ' το κεφάλι των υπολοίπων Ευρωπαίων) αμολημένα.

Αν, πάλι, η Ελλάδα βρεθεί κακήν-κακώς εκτός ευρώ, χωρίς να 'χει προλάβει να πάρει τα μέτρα της, η καταστροφή της είναι βέβαιη. Σ' αυτήν την περίπτωση η Γερμανία θα έχει χάσει μια ήδη στρωμένη Ειδική Οικονομική Ζώνη, αλλά θα έχει σούζα όλες τις υπόλοιπες (υπαρκτές και μελλούμενες).

Η Ελλάδα καλώς ή κακώς, δηλαδή κακώς, δε βρίσκεται σε θέση ισχύος, παρά μόνον αν αυτοπυρποληθεί για να μεταδώσει τη φωτιά και στους άλλους. Η χώρα λοιπόν θα αναγκαστεί σε συμφωνία, με βάση τα έως τώρα δεδομένα που γνωρίζουμε, γιατί η αλήθεια είναι πως και αυτό το έργο των βεβαιοτήτων το έχουμε ξαναδεί.

Ομοίως, αλήθεια είναι πως μπορείς να αποφασίσεις ότι δε θέλεις τα δανεικά κάποιου, αλλά δεν μπορείς να ψηφίσεις για τους όρους με τους οποίους θα σε δανείσει. Μπορείς να επικαλεστείς ηθικά επιχειρήματα που λένε ότι δεν αντέχεις άλλο και οικονομικά επιχειρήματα που αποδεικνύουν ότι αυτή η οδός είναι ατελέσφορη. Αυτά όμως είναι επιχειρήματα, με τα οποία ο άλλος δικαιούται να πειστεί ή να μην πειστεί. Προφανώς, δείχνει να μην πείθεται.

Οι κυβερνητικές παλινωδίες

Η κυβέρνηση έκαψε το "ιερό όπλο" του δημοψηφίσματος για να θέσει ένα ερώτημα που την επόμενη μέρα η ίδια μπορούσε να ερμηνεύσει ως εντολή "να βρεθεί καλύτερη λύση". Λες και χρειαζόμασταν δημοψήφισμα για να πούμε ότι θα ήταν ωραία μια πιο καλή λύση.

Δε λες σε κάποιον ότι αποφάσισα δημοκρατικά να πάρω τα δανεικά με τους εξής όρους... Αυτό που μπορείς είναι είτε να παζαρέψεις λίγο τους όρους που θέτουν οι δανειστές σου, είτε με θάρρος να κάνεις αυτό που κάποιοι λένε ότι είναι η μόνη επιλογή. Αλλιώς, θα χαίρεσαι με τη συμφωνία και τη στήριξη διανοουμένων και κινημάτων, θα ανεβάζεις ωραία άρθρα του "Γκάρντιαν" στο Facebook και μετά αυτές οι ατσαλάκωτες ευρωπαϊκές φιγούρες με τις γραβάτες και το γυάλινο βλέμμα, αυτοί οι καλοσπουδασμένοι μπράβοι του κοινού μας σπιτιού θα υπογράφουν να κοπεί το επίδομα στο πετρέλαιο θέρμανσης και εσύ θα λες ότι είναι ανάλγητοι.

Τι σημασία έχουν όλα αυτά; Έρχεται η ώρα που μένεις με μια απόφαση και με τις συνέπειές της, για όλους μας. Οι φωνές των φίλων που έλεγαν «προχώρα και εμείς είμαστε μαζί σου» είναι αδιάφορες, το ίδιο και οι ηθικολογίες. Άκουσα την καταληκτική αποστροφή του πρωθυπουργού για την "Αντιγόνη" στο Στρασβούργο. Η "Αντιγόνη" ως τραγωδία είναι ένα συγκινητικό έργο για το δίκιο.

Η Αντιγόνη ως ηρωίδα πεθαίνει. Χρησιμοποιεί την ελευθερία της για να μετατρέψει τη θανατική καταδίκη της σε αυτοκτονία, κι έτσι κρεμιέται εκεί που την είχαν αφήσει να πεθάνει.

Αν η κυβέρνηση αποδεχθεί μια συμφωνία επαχθέστερη από αυτήν που απερρίφθη, κάθε λογικός άνθρωπος θα θεωρήσει πως το δημοψήφισμα είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν πολλά λεφτά με το κλείσιμο των τραπεζών και τίποτα άλλο, πως ήταν μια τρύπα στο νερό. Το ερώτημα γιατί δεν υπογράφαμε και πριν θα είναι αμείλικτο.

Ακούω και τους άλλους που λένε "βουρ" στη ρήξη και δικό μας νόμισμα και όπου βγει (;). Αυτό δεν είναι από μόνο του λύση. Ανοίγονται και τότε πολλαπλά σενάρια, άλλα τρομακτικά και άλλα τρομακτικά αλλά με προσδοκίες μέλλοντος, ασαφούς χρονικά, ιδίως όταν έχεις διαλυμένη την παραγωγική σου βάση και καμία γραμμή άμυνας ή προετοιμασίας.

Δυστυχώς, κανείς δεν μπορεί πια να προσφέρει λύση που να μην περιέχει δυσκολίες. Η παράταση της διαπραγμάτευσης επί πεντάμηνο, όχι μόνο με ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης, και η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος ύστερα από ένα τελεσίγραφο δεν ανέτρεψαν τα δεδομένα της διαπραγμάτευσης. Αντιθέτως το νήμα πιάστηκε από σημείο μάλλον χειρότερο από εκείνο που το είχαν αφήσει και η κυβέρνηση βρέθηκε εκ νέου μπροστά σε ένα τελεσίγραφο, οριστικό αυτή τη φορά.

Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου ενίσχυσε τον πρωθυπουργό στο εσωτερικό της χώρας, ωστόσο δε συνέβη το ίδιο με το εξωτερικό, καθώς οι εξαιρετικά οριακές συνθήκες που αλυσιδωτά προκλήθηκαν ύστερα από τη λήξη του προγράμματος παρέμειναν ανεξαρτήτως του ισχυρού αποτελέσματος υπέρ του "όχι".

Σκληρές, «αιματηρές» επιλογές

Η διαβεβαίωση του πρωθυπουργού ότι το "όχι" θα αποτελούσε ισχυρό χαρτί διαπραγμάτευσης, που θα οδηγήσει σε καλύτερη συμφωνία, δεν επιβεβαιώθηκε, καθώς οι εταίροι όχι μόνο δεν έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στο αποτέλεσμα, αλλά εξέπεμψαν ακόμη πιο αυστηρά μηνύματα για τα περιθώρια επανέναρξης της διαπραγμάτευσης. Δεν έδωσαν σημασία ούτε στο ότι πλέον ο Τσίπρας μετά το δημοψήφισμα αναδείχθηκε σε κυρίαρχο πολιτικό παίκτη στο εσωτερικό της χώρας κα ουσιαστικά μοναδικό συνομιλητή τους.

Την ίδια ώρα, ο πρωθυπουργός, ακόμα και μετά το "δημοψήφισμα", δεν έπαψε να βρίσκεται με το "πιστόλι στον κρόταφο", με δεδομένο το πάγωμα της αγοράς και συνολικά της οικονομίας εξαιτίας της τραπεζικής αργίας και του ορίου αναλήψεων στα ΑΤΜ των τραπεζών, συνθήκη που ήταν σαφές από την προηγούμενη εβδομάδα ότι θα αρθεί μόνο με συμφωνία, παρά τις αρχικές δηλώσεις για άνοιγμα των τραπεζών την Τρίτη. Ήδη κλείνουμε τη δεύτερη εβδομάδα και βλέπουμε...

Ως εκ τούτου, ο Αλέξης Τσίπρας και η διαπραγματευτική ομάδα βρέθηκαν ανάμεσα σε δύο οδυνηρά ενδεχόμενα, από τη μια τη συνθηκολόγηση σε σκληρούς μνημονιακούς όρους (τους οποίους προσπάθησε να λειάνει μέσα σε στενά χρονικά περιθώρια) προκειμένου να ανοίξει η κάνουλα της χρηματοδότησης και της χρηματοπιστωτικής ρευστότητας, και από την άλλη την άτακτη χρεωκοπία και ακολούθως την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, κάτι το οποίο ουδέποτε υπήρξε στις κεντρικές επιλογές του ΣΥΡΙΖΑ ή της κυβέρνησης και βέβαια ουδέποτε υπήρξε πολιτικός και ακόμη περισσότερο κανένας τεχνικός σχεδιασμός.

Υπό αυτές τις συνθήκες η κυβέρνηση εγκλωβίστηκε μέσα στις εξαιρετικά πιεστικές συνθήκες που ακολούθησαν τη λήξη του προγράμματος, με αποτέλεσμα ως βασική επιλογή να αναδεικνύεται, ύστερα από το τελεσίγραφο της Τρίτης, ένα κανονικό μνημόνιο με σκληρά μέτρα και προαπαιτούμενα σε αντάλλαγμα της επείγουσας αποκατάστασης της ρευστότητας και τη χορήγηση χρηματοδότησης για την αποφυγή της άμεσης χρεωκοπίας.

Προφανώς η επίτευξη μιας βαριάς συμφωνίας έρχεται σε δυσαρμονία με το "όχι" του δημοψηφίσματος, το οποίο σε μεγάλο βαθμό εκφράζει το όχι στη συνέχιση των μνημονίων και της αιματηρής λιτότητας, αλλά και σε δυσαρμονία με τις θέσεις του κόμματος.

Τα κύρια σενάρια

Κρατώντας πάντα κατά νου ότι οι ακραίοι ευρωπαϊκοί κύκλοι δείχνουν να μην εγκαταλείπουν τις προσπάθειες για εξώθηση της Ελλάδας σε Grexit έως την ύστατη ώρα, για την περίπτωση που τελικά αυτοί παραμερίζονται κι επιτυγχάνεται η συμφωνία, μπορούμε να εντοπίσουμε τα εξής σενάρια:

1. Ο πρωθυπουργός υπογράφει τη συμφωνία και αναλαμβάνει εξ ολοκλήρου το κόστος και την ευθύνη να φέρει σε πέρας την υλοποίησή της, με την ελπίδα ότι μελανά σημεία της μπορεί να ανατραπούν σε βάθος χρόνου και βεβαίως δεχόμενος τα πυρά της αντιπολίτευσης για "κωλοτούμπα". Σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ πιθανό να έχει έντονο εσωκομματικό πρόβλημα με άμεσες εσωκομματικές εξελίξεις που ενδέχεται να προκαλέσουν νέα δεδομένα όσον αφορά τη φυσιογνωμία και τη σύνθεση της παράταξης, αλλά και τις κοινοβουλευτικές δυνάμεις της ως πλειοψηφία δεδηλωμένης. Σε αυτή την περίπτωση ανοίγει διάπλατα η πόρτα για εφαρμογή σεναρίων κυβέρνησης "εθνικής ενότητας" με τη συνεργασία πρόθυμων δυνάμεων ή και τεχνοκρατών.

2. Ο πρωθυπουργός υπογράφει τη συμφωνία και την περνάει από τη Βουλή, αλλά στη βάση της πρόσφατης αναφοράς του ότι δεν είναι "παντός καιρού" και δεν μπορεί να υποστηρίξει μια συμφωνία με σκληρά μέτρα - ο ίδιος μια εβδομάδα πριν προεξοφλούσε σκληρή συμφωνία μόνο με την επικράτηση του "Ναι" στο δημοψήφισμα, ωστόσο προκύπτει ότι αυτά είναι στο τραπέζι ανεξαρτήτως αποτελέσματος - προκηρύσσει εκλογές ύστερα από λίγους μήνες. Σε αυτήν την περίπτωση ο πρωθυπουργός θα πάρει χρόνο προκειμένου να γίνουν οι εκταμιεύσεις που θα καλύψουν τις δανειακές υποχρεώσεις της χώρας και άλλες εσωτερικές υποχρεώσεις, να αποκατασταθεί κατά το δυνατόν η ρευστότητα και η τραπεζική λειτουργία της χώρας και να προκηρύξει εκλογές όταν θα έχει σταθεροποιηθεί κάπως η οικονομική κατάσταση.

3. Ο πρωθυπουργός δεν υπογράφει συμφωνία και παραιτείται δίνοντας το ελεύθερο για τη δημιουργία μιας μεταβατικής κυβέρνησης, σενάριο στο οποίο πάνω-κάτω παρέπεμψε την περασμένη εβδομάδα λέγοντας ότι στην επικράτηση του "ναι" θα είναι ο θεσμικός εγγυητής για την εφαρμογή των διαδικασιών του Συντάγματος. Αυτό σημαίνει ότι ναι μεν η κυβέρνησή του δε θα έχει υπογράψει και εφαρμόσει τα μέτρα, αλλά ως πρώτο κόμμα στη Βουλή, στην πλειονότητά του, θα στηρίζει την εφαρμογή της συμφωνίας από τη νέα κυβέρνηση.

Σε αυτή την περίπτωση μπορεί πολλοί να θεωρήσουν ότι σώζει την τιμή του ίδιου και του ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο στην πραγματικότητα θα έχει "δραπετεύσει" αφήνοντας τη χώρα στο χείλος του γκρεμού, με ανυπολόγιστες οικονομικές, πολιτικές και κυρίως κοινωνικές συνέπειες.

Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει εύκολη επιλογή στο τραπέζι για τον πρωθυπουργό, αντιθέτως όλες έχουν βαρύτατο πολιτικό κόστος, το οποίο απειλεί να "κουρέψει" την ισχύ που του έδωσε το δημοψήφισμα.

Το τέλος της διαδρομής

Φτάσαμε στο τέλος του δρόμου και το δίλημμα εκ μέρους των δανειστών έχει τεθεί στην κυβέρνηση με τρόπο πρακτικά αμετάκλητο και με περιθώριο έως την Κυριακή: Ή παίρνετε τώρα μια νέα χρηματοδοτική συμφωνία, η οποία θα αποτελέσει το μέσο για την αναχρηματοδότηση του χρέους και της ελληνικής οικονομίας, ή λήγει οριστικά η διαπραγμάτευση, και την Κυριακή, σε συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, εκκινεί η διαδικασία της ελληνικής χρεωκοπίας.

Στη διάρκεια των τελευταίων μηνών είχε διαφανεί ότι οι Ευρωπαίοι, σε αγαστή συνεργασία και σύμπνοια με το ΔΝΤ, δεν είχαν σκοπό να υποχωρήσουν από την αξίωσή τους για την πλήρη αξιολόγηση της λήγουσας συμφωνίας. Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο κάθε προσπάθεια της Αθήνας να μειώσει τα βάρη του προηγούμενου λογαριασμού, με στόχο να εκκινήσει από καλύτερη θέση τον επόμενο, τορπιλιζόταν.

Το παιχνίδι της καθυστέρησης παίχτηκε, όμως, και από τις δύο πλευρές:

- Η κυβέρνηση επιχείρησε να μεταφέρει τη διαπραγμάτευση από το τεχνικό στο πολιτικό πεδίο και παρότι πολλές φορές φάνηκε να εκκινεί μια παραγωγική πολιτική διαδικασία, ύστερα από μερικά χιλιόμετρα έμενε από καύσιμα και η καγκελάριος της Γερμανίας παρέπεμπε εκ νέου στους "τεχνικούς" της τέως τρόικας.

- Οι δανειστές έπαιξαν με το χρόνο γνωρίζοντας ότι η διαρκώς αυξανόμενη χρηματοπιστωτική ασφυξία θα μετατρεπόταν σε στραγγαλισμό και περίμεναν μέχρι η ελληνική πλευρά να μην έχει πια περιθώριο χρονοτριβής. Το αποτέλεσμα της πολύμηνης κόντρας ήταν μια βαριά ζημιά στην οικονομία, η οποία θα χρειαστεί χρόνο για να αποκατασταθεί.

Η τελευταία και κρίσιμη πράξη παίχτηκε με το δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής, με αποτέλεσμα ένα συντριπτικό "όχι", στο οποίο η ευρωπαϊκή απάντηση ήταν το τελεσίγραφο της Τρίτης περί συμφωνίας ή χρεωκοπίας έως την Κυριακή.

Τα «μπουλντόγκ»

Τώρα όλα δείχνουν ότι η ευρωπαϊκή στάση, επιφανειακά τουλάχιστον, όχι μόνο θα παραμείνει σκληρή, αλλά ενδέχεται να επιδεινωθεί, καθώς στον πυρήνα της Ευρώπης φαίνεται ότι το δημοψήφισμα έχει ενοχλήσει τρομακτικά και η διάθεση ταπείνωσης της ελληνικής κυβέρνησης έχει αναζωπυρωθεί - αν θεωρήσουμε ότι κάποτε είχε υπάρξει ύφεση.

Ήδη ανεβάζουν την ένταση η δήλωση του εκπροσώπου του Σόιμπλε, ότι το θέμα του χρέους δεν υπάρχει λόγος να εξεταστεί από τη Γερμανία, και η παρέμβαση του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ Τζακ Λιου υπέρ της αναδιάρθρωσης, παρότι πολλοί στην Ευρώπη (δηλαδή οι Γερμανοί) την αρνούνται.

Κάπως έτσι έχουμε την εικόνα μιας ευρωομάδας, που ρητορεύει συνεχώς υπέρ του Grexit, να σκληραίνει διαρκώς τη στάση της δημιουργώντας ερώτημα για τον πραγματικό της στόχο: Θέλει μόνο να ταπεινώσει πολιτικά την ελληνική κυβέρνηση; Ή επιδιώκει να σκληρύνει τόσο πολύ το πλαίσιο της συμφωνίας ώστε να σπρώξει την κυβέρνηση στην άρνησή της και τη χρεωκοπία;

Υπάρχει προεργασία

Κι όμως, το κλίμα των τελευταίων εικοσιτετραώρων - παρά το τελεσίγραφο - δεν ήταν εντελώς αρνητικό. Από τη μία ο Γάλλος ΥΠ.ΟΙΚ. Μισέλ Σαπέν είχε δηλώσει τη Δευτέρα, μεταξύ άλλων: «Δουλέψαμε όλη την προηγούμενη εβδομάδα ο πρόεδρος Ολάντ κι εγώ ο ίδιος με τον πρόεδρο Γιούνκερ, με τον πρόεδρο του Eurogroup, με την ΕΚΤ, με τους Έλληνες, σε πρόταση που ήταν και πρόταση της Γαλλίας (...).

Υπάρχει ήδη στο τραπέζι η βάση για ένα διάλογο, ανήκει όμως στην Ελλάδα να μας αποδείξει ότι αντιμετωπίζει σοβαρά αυτόν το διάλογο και ότι ξέρει πως μπορεί να παραμείνει στο ευρώ (...) .Το νήμα του διαλόγου κρατείται γερά και κρατείται από τη Γαλλία από τη μια πλευρά».

Από την άλλη, η ίδια η καγκελάριος, μετά τη Σύνοδο Κορυφής της Τρίτης, είχε φροντίσει να διευκολύνει τη διαδικασία, αρνούμενη ότι ζητάει από την ελληνική κυβέρνηση μια πλήρη συμφωνία (staff level agreement) και αρκέστηκε σε μια λεπτομερή περιγραφή των όρων αυτής της συμφωνίας, με διατυπωμένες τις προαπαιτούμενες δράσεις (μέτρα που θα περάσουν από τη Βουλή) για να επικυρωθεί η συμφωνία αυτή.

Το σκληρό δίλημμα: «Μνημόνιο ή χρεωκοπία;»

Καθώς τα πάνω κάτω ενδέχεται να είναι κάμποσα τις επόμενες ώρες, ένα είναι το μη αμφισβητούμενο στοιχείο του ευρωπαϊκού τελεσιγράφου: Ότι στον Τσίπρα - προσωπικά, καθώς ο ίδιος έχει αναλάβει το βάρος της διαπραγμάτευσης - έχει τεθεί ένα μεγάλο δίλημμα: Να διαχειριστεί την υπογραφή και εφαρμογή ενός νέου μνημονίου με πλήρη επιτήρηση και να πληρώσει το ανάλογο βραχυπρόθεσμο πολιτικό κόστος. Με ανοιχτό πάντα το ενδεχόμενο να κερδίσει την παρτίδα σε βάθος χρόνου.

Ή, αλλιώς, να διαχειριστεί μια τραγικά επώδυνη χρεωκοπία - εντός του ευρώ σε πρώτη φάση, αφού νομικά το Grexit είναι μια πολύ περίπλοκη ιστορία και ίσως χρειαστεί χρόνο - η οποία θα ρίξει τη χώρα σε μαύρη τρύπα και ο ίδιος θα ρισκάρει το πολιτικό του μέλλον και αυτό του ΣΥΡΙΖΑ.

Προφανώς κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις εξελίξεις που θα δρομολογηθούν τις επόμενες ώρες και μέρες ούτε προφανώς να υποδείξει σε οποιονδήποτε τις επιλογές του, πόσω μάλλον όταν υπάρχουν και άλλα σενάρια. Κυρίως κανείς δεν μπορεί να διαγνώσει με βεβαιότητα:

- Αν υπάρχει ένα ικανοποιητικό επίπεδο συμφωνίας που θα οδηγήσει σε διέξοδο μέχρι την Κυριακή,

- αν οι Ευρωπαίοι έχουν αποφασίσει να ωθήσουν την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό στα άκρα για να τους ρίξουν,

- αν θέλουν τη χώρα πτωχευμένη εντός ή εκτός ευρώ,

- αν σκοπεύουν να πάνε σε μια συμφωνία την οποία θα υπονομεύουν σε κάθε βήμα.

Σε κάθε περίπτωση τα επόμενα εικοσιτετράωρα θα αποκαλύψουν τις προθέσεις όλων των πρωταγωνιστών - με τη χώρα κυριολεκτικά στο χείλος του γκρεμού... Όμως, ας θυμόμαστε όλοι μας σε αυτό το ζοφερό κλίμα, με τα "τελεσίγραφα" να επικρέμονται πάνω από τη χώρα, μία παλιά κινέζικη παροιμία: «Αυτό που η κάμπια ονομάζει τέλος του κόσμου, η ζωή το λέει πεταλούδα».