Και το πλέον άριστο Σύνταγμα αχρηστεύεται στα χέρια των φαύλων

Νέα Πολιτική

του Κώστα Μ. Σταματόπουλου

Η ιστορία διδάσκει πως ο νόμος δεσμεύει και οριοθετεί μόνον εκείνους που είτε έχουν συναίσθηση της σημασίας του είτε φοβούνται πως, παραβιάζοντάς τον, θα κατακριθούν από τους συμπολίτες τους και θα δεχθούν επιτίμιο ανάλογο με το παράπτωμά των. Όταν, όμως, ελάχιστοι έχουν την επίγνωση της αξίας του νόμου και όταν, κατά συνέπεια, σε περίπτωση παραβιάσεώς του, ισχύει από πλευράς της κοινωνίας το ακατάκριτον και από πλευράς της πολιτείας η ατιμωρησία, ή όταν επικαλείσαι τον νόμο απλά και μόνον για να πλήξεις έναν αντίπαλο χωρίς να αισθάνεσαι ότι ο ίδιος περιορίζεσαι, ότι κυριαρχείσαι και ελέγχεσαι από αυτόν, τότε ο νόμος είναι άχρηστος και συσχηματίζεται κατά περίπτωσιν σύμφωνα με τα συμφέροντα των ισχυρών.

Δεν είναι δε τυχαίο πως τον επικαλούνται κατά κανόνα μόνον οι αδύναμοι, οικτίροντας τους εαυτούς τους για τις αδικίες που υφίστανται, όντας όμως συγχρόνως πρόθυμοι, πλην εξαιρέσεων, σε περίπτωση που τους ξεσηκώσει κάποιος δημαγωγός, να του δώσουν κάθε εξουσία για να τον ράψει στα μέτρα του, αρκούμενοι στην ψευδαίσθηση ότι ο ηγέτης τους αγωνίζεται γι’ αυτούς κι ότι η τυχόν επιτυχία του είναι και δική τους νίκη….

Σε κοινωνίες, επομένως, με πατροπαράδοτη την απέχθεια προς τους άγραφους θεσμούς και αντιθέτως έντονη την τάση της προσωπολατρίας, με προτίμηση τους λαϊκιστές δημεγέρτες, ο νόμος δεν είναι συνήθως κάτι περισσότερο από ένα άλλοθι, ένα φύλλο συκής και ένα εργαλείο, που καταλλήλως χειριζόμενο εξασφαλίζει στον επιτήδειο και την πελατεία του την παραμονή τους στην εξουσία. Εξουσία που, υπό αυτές τις συνθήκες, αναδεικνύεται σε μείζονος ασφάλειας και αποδοτικότητας ατομική ή οικογενειακή κερδοσκοπική επιχείρηση.

Το ίδιο ακριβώς ισχύει και στην περίπτωση του συνταγματικού χάρτη της χώρας, κι αυτός είναι ο λόγος που παρ’ ημίν αλλάζει αυτός τόσο συχνά. Μην λησμονούμε άλλωστε πως, στην εξέγερση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843, αρκετοί από εκείνους που επεδίωκαν την αλλαγή και που άλλοι αυτοβούλως και άλλοι με το ζόρι συνέρρευσαν στην πλατεία των ανακτόρων και πολιόρκησαν νυχτιάτικα το παλάτι, επίστευαν όχι στην εκχώρηση Συντάγματος από τον Όθωνα, αλλά σε κάποιον άνδρα ονόματι Σύνταγμα, που θα επιβαλλόταν στον βασιλέα και θα κυβερνούσε φιλολαϊκά, με τρόπον ίσως πιο δεσποτικό, πλην, ως ήλπιζαν, πιο συμφέροντα στους πολλούς….

Στην Εσπερία, φυσικά, άλλα ισχύουν, αλλ’ ως γνωστόν η Εσπερία δεν κατοικείται από Έλληνες, και έχει σε μεγάλο βαθμό διαφορετική ιστορία και πολιτική και κοινωνική παράδοση. Το να επικαλείσαι τα εκεί ισχύοντα για να τα εφαρμόσεις εδώ, κρύβει είτε ασύγγνωστη πλάνη είτε σκοτεινότατο δόλο, πλάνη μεν λόγω μη επαφής με την πραγματικότητα, δόλο δε στηριζόμενο κυνικά στον υπολογισμό ότι οι πιο πολλοί που από ματαιοδοξία αντιγράφουν το γράμμα της Ευρώπης, αδιαφορούν ή αδυνατούν να μιμηθούν την ουσία του. Και επομένως ότι ουδείς πραγματικός κίνδυνος υφίσταται του να θιγεί ο,τιδήποτε «καλό και συμφέρον».

Μα, θα μου πείτε, να μην κάνουμε τίποτα; Όλα εκείνα για τα οποία φωνάζομε, πρώτοι εμείς της Νέας Πολιτικής εδώ και 7 περίπου χρόνια, περί ριζικής συνταγματικής μεταρρυθμίσεως, όπως είναι η επιβολή της απόλυτης διακρίσεως των εξουσιών και η εκλογή του προέδρου της Δημοκρατίας απ’ ευθείας από τον λαό, να τα εγκαταλείψομε ως αδειανά πουκάμισα και ως άνευ αντικρίσματος, διότι εκτός πραγματικότητας, απαιτήσεις;

Η άποψή μου είναι ότι πρέπει να συνεχίσομε να τα διεκδικούμε, διότι είναι ορθά και αναγκαία, γνωρίζοντας όμως την εκ των προτέρων μερική ή ολική αποτυχία τους, αν εκ παραλλήλου δεν πραγματοποιηθούν πιο ρηξικέλευθες και πιο επαναστατικές ανατροπές. Ανατροπές νοοτροπίας. Αυτές, ξεκινώντας από την παραδοχή ότι παντού – πόσο μάλλον σε λαούς με την δική μας παράδοση και νοοτροπία – το μέτρον είναι ο άνθρωπος, οφείλουν να κατατείνουν αφ’ ενός στην ανάδειξη των καλυτέρων στην εξουσία και αφ’ ετέρου στην μορφωτική και ηθική ανάπλαση και εξύψωση των πολλών, κατά τρόπο που να αντιλαμβάνονται ως φιλάνθρωπη και κοινώς συμφέρουσα την αδέκαστη σκέπη του νόμου και να είναι σε θέση να ελέγχουν αυστηρά και διαρκώς τους ηγέτες τους.

Διότι ακόμη και το πλέον άριστο Σύνταγμα αχρηστεύεται στα χέρια των φαύλων και των διεφθαρμένων – πόσο μάλλον όταν αυτοί είναι επί πλέον ανεξέλεγκτοι, λόγω απουσίας κοινωνίας πολιτών-, ενώ απ’ εναντίας ακόμη και ένα μέτριο Σύνταγμα δεν εμποδίζει μια χρηστή εξουσία να πράξει το κοινώς ωφέλιμο. Καλό επομένως το καλό Σύνταγμα, αλλά δεν είναι πανάκεια. Την πρόσφατη δε σχεδόν καθολική προθυμία του πολιτικού μας κόσμου να προβεί σε συνταγματική μεταρρύθμιση, πώς είναι δυνατό να μην την αντιμετωπίσει ο έχων κοινό νου χωρίς καχυποψία, εφ’ όσον διατυπώνεται από τα ίδια εκείνα άτομα που επινόησαν, υπερψήφισαν και επί μακρόν ανέχθηκαν τον κατάπτυστο νόμο περί ευθύνης υπουργών; Πώς είναι δυνατόν τα άτομα αυτά να μετατραπούν σε νομοθέτες ευνομούμενης πολιτείας και εν συνεχεία να τηρήσουν τα όσα ορθά υπό το κράτος της ανάγκης – λόγω της λαϊκής καταφοράς – εθέσπισαν; Το πρόβλημα επομένως μοιάζει άλυτο, όσο παραμένουν στα πράγματα τα ίδια ή της αυτής νοοτροπίας πρόσωπα κι όσο ο λαός δεν απαιτεί ηγέτες υπεύθυνους και στιβαρή και σύγχρονη παιδεία.

Καθώς, όμως, ο κύκλος είναι αδύνατον να τετραγωνιστεί, περιοριζόμαστε αναγκαστικά στα όσα ο τίτλος του αφιερώματος επιτάσσει, για να θίξομε συνοπτικά και επί τροχάδην τα όσα σε άλλη ευκαιρία επισημάναμε και τα οποία άλλοι συνεργάτες του ανά χείρας τεύχους αναφέρουν λεπτομερώς: με λίγα λόγια, συγκροτείται πολίτευμα όπου οι εξουσίες, δημοκρατικά εκλεγόμενες, αμοιβαίως ελέγχονται και ισορροπούν, αλλά και που δεν βραχυκυκλώνεται σε ώρα κρίσης. Για τα λοιπά παραπέμπω στα όσα περί ιδανικού ηγέτη κατέθεσα στο προηγούμενο τεύχος, καθ’ ότι, επαναλαμβάνω, ότι εν κατακλείδι χωρίς αυτόν ανόρθωση στο ρωμαίϊκο ΔΕΝ γίνεται.