Αλλαγή Συντάγματος και ανάπτυξη

Νέα Πολιτική

του Μάνου Κρανίδη

Η αναθεώρηση του συντάγματος είναι μια αδιαμφισβήτητη ανάγκη για μια νέα εποχή βιώσιμης ανάπτυξης της Ελλάδας. Βέβαια, ειδικά στην Ελλάδα, σημαντική είναι και η ορθή εφαρμογή των υφισταμένων προβλέψεων του Συντάγματος. Διότι αυτές, την περίοδο του μνημονίου έχουν, σύμφωνα με τα ελληνικά δικαστήρια, καταστρατηγηθεί σε πολλές περιπτώσεις.

Το Σύνταγμα, σχετικά με την οικονομία και την ανάπτυξη, οφείλει να συμπεριλαμβάνει σαφείς και ρητές προβλέψεις, με έννοιες όπως η ελεύθερη οικονομία, η βιώσιμη περιβαλλοντικά και κοινωνικά ανάπτυξη, και η προστασία των αστικών δικαιωμάτων. Ειδικά στην σημερινή ελληνική πραγματικότητα, η παρέμβαση σχετικά με το Σύνταγμα και την ανάπτυξη πρέπει να είναι σε διττή κατεύθυνση. Πρώτον, στην αλλαγή ή προσθήκη νέων διατάξεων, και, δεύτερον, στην ορθή εφαρμογή των υφιστάμενων προβλέψεων, με σκοπό την σωστή εφαρμογή του πνεύματος του συντάγματος.

Ένα παράδειγμα νέας συνταγματικής προσθήκης για την ανάπτυξη είναι η δυνατότητα λειτουργίας ιδιωτικών (ή μη κρατικών) πανεπιστημίων, η οποία πρέπει να προβλεφθεί ρητά. Είναι αποδεδειγμένο ότι η παράλληλη λειτουργία δημοσίων και ιδιωτικών πανεπιστημίων μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ανάπτυξη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της παιδείας, της έρευνας και της καινοτομίας γενικώτερα. Άλλωστε, αυτοί οι τομείς αποτελούν σημαντική πηγή ανάπτυξης για την ελληνική οικονομία και κοινωνία, προσελκύοντας σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια ή τεχνογνωσία από κορυφαία πανεπιστήμια διεθνούς φήμης και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να αποτελέσει κέντρο προσέλκυσης ερευνητών και ακαδημαϊκών διεθνούς φήμης και δημιουργίας νέας γνώσης, εφαρμοσμένης έρευνας, καινοτομίας και βέβαια εξωστρέφειας.

Ένα πρώτο παράδειγμα ορθής εφαρμογής υφιστάμενης συνταγματικής πρόβλεψης για την ανάπτυξη αφορά την φορολογία. Το Σύνταγμα ως βασική αρχή ισότητας των πολιτών προβλέπει ότι «ο καθένας συνεισφέρει στα δημόσια έσοδα, χωρίς διακρίσεις, ανάλογα με τις δυνάμεις του». Ο κανόνας αυτός έχει καταστρατηγηθεί βάναυσα τις τελευταίες δεκαετίες, και ειδικά την εποχή των μνημονίων. Το φορολογικό σύστημα είναι αντικίνητρο και εμπόδιο ανάπτυξης. Κύριες παθογένειες είναι η άδικη φορολογία, η αστάθεια με τις συνεχείς αλλαγές, η πολυνομία, η ασάφεια, και η έκτακτη φορολόγηση με φόρους κατοχής ή κεφαλικής λογικής. Κύριες επιπτώσεις είναι η ευρεία φοροδιαφυγή, τα μη παραγωγικά και μη βιώσιμα δημόσια έσοδα, και η φυγή ή αποτροπή επενδύσεων.

Ένα από τα βασικά κίνητρα κάθε επενδυτή είναι η ύπαρξη ενός σταθερού, απλού και δίκαιου φορολογικού συστήματος. Ειδικά για την Ελλάδα, διαχρονικό εμπόδιο νέων επενδύσεων είναι η εφαρμογή της φορολογίας. Συνεπώς, είναι σημαντικό να βρεθεί ένας τρόπος ορθής εφαρμογής της διάταξης περί συνεισφοράς στα δημόσια βάρη. Ίσως μια συνταγματική πρόβλεψη για απαγόρευση αλλαγής των βασικών παραμέτρων του φορολογικού συστήματος για 5 έτη ή η ψήφιση από τα 2/3 της βουλής νόμων για έκτακτα φορολογικά μέτρα να είναι μια βάση συζήτησης.

Επίσης, ένα δεύτερο παράδειγμα αποτυχίας ορθής εφαρμογής του πνεύματος του συντάγματος σχετικά με την ανάπτυξη, αφορά το άρθρο 24. Αυτό αναφέρεται, εν μέσω άλλων, και στην υποχρέωση του κράτους για την χωροταξική οργάνωση της χώρας και την δημιουργία κτηματολογίου. Κορυφαίες παρεμβάσεις προς αυτή την κατεύθυνση είναι α) η απλοποίηση της νομοθεσίας για την χωροταξική και πολεοδομική οργάνωση όπως οι εντάξεις σχεδίων, αλλά και β) η ταχύτατη ολοκλήρωση του εθνικού κτηματολογίου, με την ρητή απαρέγκλιτη δέσμευση ενός χρονοδιαγράμματος εκτέλεσης και παράδοσης.

Εν τέλει, σήμερα, ακόμη και στην προεκλογική περίοδο, δεν συζητήθηκαν ουσιαστικά τα ζητήματα συνταγματικής αναθεώρησης. Επικρατεί μια επιφανειακή αντιπαράθεση, χωρίς ουσιαστική ανταλλαγή και παράθεση θέσεων για το μέλλον της ελληνικής κοινωνίας. Άλλωστε, μια επιτυχημένη διαδικασία αλλαγής του συντάγματος απαιτεί εποικοδομητική συζήτηση, συνεννόηση και ουσία. Τις δυνατότητες τις έχουμε και η κρίση είναι μια ευκαιρία πραγματικής αλλαγής και τελικά προόδου. Για την ώρα, η επικράτηση της πολιτικής αοριστολογίας και των φανατικών ιδεοληψιών εμποδίζουν την ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας.