oikonomica
Η επιβολή capital controls αντιμετωπίζεται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ ως προάγγελος της πλήρους κατάρρευσης των ελληνικών τραπεζών. Ας εξετάσουμε όμως τι ακριβώς είναι οι έλεγχοι, γιατί επιβλήθηκαν και με ποιό τρόπο απειλούν τις τράπεζες.
Έχουμε περιγράψει στο παρελθόν τον τρόπο λειτουργίας των τραπεζών. Μια τράπεζα μπορεί να αντιμετωπίσει δύο ειδών προβλήματα. Φερεγγυότητας και ρευστότητας. Τα πρώτα είναι τα χειρότερα και χρειάζονται μόνιμα μέτρα αντιμετώπισης, ενώ τα δεύτερα είναι κατά κανόνα πρόσκαιρα και σχετικά εύκολα αντιμετωπίσιμα. Ας δούμε όμως τις δύο περιπτώσεις ξεχωριστά.
Ο ισολογισμός μιας τράπεζας αποτελείται κυρίως από δύο στοιχεία. Στο ενεργητικό της δεσπόζουν τα δάνεια που έχει χορηγήσει η τράπεζα σε πολίτες (στεγαστικά, καταναλωτικά), επιχειρήσεις ή κράτη (ομόλογα, έντοκα γραμμάτια), ενώ στο παθητικό βρίσκονται οι καταθέσεις. Τα δάνεια που έχουν χορηγηθεί βρίσκονται στο ενεργητικό, μιας και αποτελούν περιουσιακό στοιχείο της τράπεζας. Οι καταθέσεις βρίσκονται στο παθητικό, μιας και αποτελούν υποχρεώσεις της τράπεζας. Είναι χρήματα που η τράπεζα χρωστάει στους πελάτες της. Κάθε φορά που αποπληρώνουμε μια δόση δανείου, εκπληρώνουμε μια υποχρέωσή μας προς την τράπεζα, όπως ένας πελάτης που πληρώνει σε ένα μαγαζί για αγαθά που έχει αγόρασε. Το αγαθό στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι το χρήμα που έχουμε λάβει με τη μορφή του δανείου. Κάθε φορά που κάνουμε μια ανάληψη, η τράπεζα εκπληρώνει μια υποχρέωσή της, όπως ένας επαγγελματίας πληρώνει τον προμηθευτή του.
Όταν οι πελάτες μιας τράπεζας δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους η τράπεζα αντιμετωπίζει προβλήματα φερεγγυότητας. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι ο πελάτης δεν πρόκειται να ανταποκριθεί ποτέ στις υποχρεώσεις του, το δάνειο χαρακτηρίζεται κόκκινο και η τράπεζα θα πρέπει να το διαγράψει κάποια στιγμή από τον ισολογισμό της. Όταν το δάνειο διαγραφεί η τράπεζα θα έχει χάσει ένα περιουσιακό στοιχείο της, το οποίο θα χρειαστεί να αναπληρωθεί. Αυτό συμβαίνει κατά κόρον με τις ελληνικές τράπεζες τα τελευταία χρόνια με το PSI και την τρομακτική αύξηση των κόκκινων δανείων.
Τα προβλήματα φερεγγυότητας των ελληνικών τραπεζών αντιμετωπίστηκαν εν μέρει με τηνανακεφαλαιοποίησή τους από το ελληνικό δημόσιο και εν μέρει κρύφτηκαν κάτω από το χαλί με τις τράπεζες στην ουσία να αρνούνται ότι μεγάλο τμήμα των δανείων που έχουν χορηγήσει είναι μη εισπράξιμο. Συνέπεια των παραπάνω ήταν οι ελληνικές τράπεζες να χαρακτηριστούν βιώσιμες και ναπεράσουν τα stress tests της ΕΚΤ, παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της ΕΚΤ, πάνω από το 30% των δανείων τους έχουν χαρακτηριστεί κόκκινα. Η απόφαση της ΕΚΤ να περάσει τις Ελληνικές τράπεζες στα stress tests είχε ορθώς χαρακτηριστεί πολιτική. Μη βιώσιμες τράπεζες αφέθηκαν να συνεχίσουν τη λειτουργία τους, νεκροζώντανες, στοιχειώνοντας την ελληνική οικονομία η οποία αφέθηκε με ανοικτές τράπεζες μεν, οι οποίες έχουν όμως να χορηγήσουν δάνεια από το 2011. Η λογική της απόφασης ήταν ότι εφ’ όσον η χώρα ήταν σε πρόγραμμα εξυγίανσης τα πράγματα θα βελτιωνόταν. Η λύση που προκρίθηκε στην Κύπρο ήταν εκ διαμέτρου αντίθετη, αφού αντί για ανακεφαλαιοποίηση επιλέχθηκε το κούρεμα καταθέσεων, το λεγόμενο και bail in.
Είναι προφανές ότι και οι δύο λύσεις σε ενδεχόμενο πρόβλημα φερεγγυότητας των τραπέζωνε είναι επώδυνες. Η ανακεφαλαιοποίηση επιβαρύνει τους φορολογούμενους, ενώ το κούρεμα τους καταθέτες.
Τα προβλήματα ρευστότητας είναι εντελώς διαφορετικά. Οι καταθέτες, λόγω κλονισμού της εμπιστοσύνης τους σε μια ή περισσότερες τράπεζες αποσύρουν μαζικά τις καταθέσεις τους. Η τράπεζα δεν αντιμετωπίζει προβλήματα φερεγγυότητας, εφ’ όσον τα δάνεια που έχει χορηγήσει συνεχίζουν να εξυπηρετούνται. Τα προβλήματα ρευστότητας όμως μπορούν παρ’ όλα αυτά μπορούν να λυγίσουν μια τράπεζα και μάλιστα αυτό ήταν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα της δεκαετίας πριν από 100 – 200 χρόνια με τις τράπεζες να αναγκάζονται να κλείσουν και κηρύξουν χρεοκοπία προς τους καταθέτες τους μετά από έναν πανικό. Η ίδρυση κεντρικών τραπεζών ήρθε για να υποστηρίξει τις εμπορικές τράπεζες σε περίπτωση που αντιμετώπιζαν προβλήματα ρευστότητας. Ο χρυσός κανόνας λειτουργίας των κεντρικών τραπεζών ήταν ανέκαθεν:
Για να παρέχει η κεντρική τράπεζα ρευστότητα παίρνει από την τράπεζα ένα ενέχυρο, το οποίο είναι συνήθως ένα εξυπηρετούμενο δάνειο. Στην περίπτωση της Ελλάδας η ΕΚΤ δεχόταν να παρέχει στήριξη στις ελληνικές τράπεζες θεωρώντας ότι μια και η χώρα είναι σε πρόγραμμα εξυγίανσης, τα πράγματα θα βελτιωθούν, τα δάνεια στις τράπεζες θα αποπληρωθούν και η ρευστότητα που παρείχε η ΕΚΤ μέσω του ELA θα επιστρεφόταν. Υπάρχουν πολλά θα σε αυτή την πρόταση, αλλά οι ευρωπαίοι είπαν στην ουσία dum spiro spero και στήριξαν το τραπεζικό σύστημα της χώρας. Ήταν ξεκάθαρα μια πολιτική απόφαση.
Την Κυριακή 28.06.2015 η ΕΚΤ πάγωσε τον ELA τη στιγμή που το ελληνικό τραπεζικό σύστημα τον χρειαζόταν περισσότερο κρίνοντας ότι εφ’ όσον η χώρα δε βρίσκεται πλέον σε πρόγραμμα, τα πράγματα αποκλείεται να βελτιωθούν, τα δάνεια των τραπεζών δεν πρόκειται να αποπληρωθούν, άρα δε μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστα ενέχυρα για περαιτέρω αύξηση του ELA. Η απόφαση είναι και πάλι πολιτική.
Η ΕΚΤ είχε στηρίξει τη βοήθεια που παρείχε σε φαντασιακά επιχειρήματα περί επικείμενης ανάπτυξης της οικονομίας της χώρας, παρά τα αδιάσειστα στοιχεία που όλα έτειναν προς το αντίθετο. Η προσκόλλησή μας σε ένα αποτυχημένο πρόγραμμα, θα μας έβγαζε από τη λάσπη. Τώρα που έχουμε δείξει τη διάθεση να παρεκκλίνουμε από τη συνταγή έχουμε απολέσει κάθε ελπίδα, οπότε δε δικαιούμαστε επί πλέον βοήθεια.
Η ΕΚΤ δεν μας έχει κόψε τελείως τον ELA βέβαια. Ούτως ή άλλως και να τον έκοβε δεν υπήρχε τρόπος να ανακτήσει τα 90 δις, τα οποία ήδη έχουν αντλήσει οι τράπεζές μας. Απλώς θα χρεοκοπούσαν και θα έκλειναν … Extend and pretend για λίγο ακόμα τουλάχιστον λοιπόν από την πλευρά των ευρωπαίων ..
Χωρίς πρόσβαση σε ρευστότητα από την κεντρική τράπεζα η χώρα είναι από την Κυριακή πρακτικά έκτος ευρωζώνης. Τα capital controls και η τραπεζική αργία κηρύχθηκαν επειδή η τράπεζες δεν έχουν πρόσβαση σε επί πλέον ρευστότητα που ζητούσαν οι καταθέτες.
Δεν έχουμε λοιπόν πρόσβαση σε ρευστότητα τη στιγμή που τη χρειαζόμαστε όταν που οι τράπεζές μας τυπικά είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες και φερέγγυες. Η Ελλάδα είναι πλέον απλός χρήστης του Ευρώ και όχι μέλος της ευρωζώνης. Η δε ευρωζώνη αποδεικνύεται μια απλή νομισματική ένωση και όχι ένα κοινό νόμισμα. Από τη στιγμή που μια κεντρική τράπεζα δε χορηγεί ρευστότητα σε τράπεζες που η ίδια έχει χαρακτηρίσει φερέγγυες είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι πλέον η κεντρική τους τράπεζα.
Η περίπτωση της Ελλάδας είναι διαφορετική από της Κύπρου. Στην Κύπρο επιβλήθηκαν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, για να συγκρατηθεί ο πανικός μετά από προβλήματα φερεγγυότητας των τραπεζών της. Η ΕΚΤ δεν παρείχε ρευστότητα μιας και το ενεργητικό των κυπριακών τραπεζών είχε δεχθεί ισχυρό πλήγμα από την έκθεσή του στη χώρα μας. Στην Ελλάδα τα προβλήματα φερεγγυότητας υποτίθεται ότι τα λύσαμε με την ανακεφαλαιοποίηση. Το σταμάτημα παροχής ρευστότητας είναι αδικαιολόγητο. Αν η Ελλάδα έπρεπε να απομονωθεί, αυτό έπρεπε να γίνει το 2010 – 2012. Η χώρα βρίσκεται σήμερα με το ένα πόδι έκτος ευρωζώνης. Το μόνο που μας κρατάει μέσα είναι τα 90 δις που χρωστάνε οι τράπεζές μας στο Ευρωσύστημα.
Αν κοπεί και αυτός ο δεσμός η χώρα θα παραμείνει απλός χρήστης του Ευρώ, όπως το Κόσοβο. Αν στο μέλλον το ευρώ καταρρεύσει, η 28.06.2015 θα σημανθεί ως η αρχή του τέλους. Τα κοινά νομίσματα επιβιώνουν, οι ala carte και υπό προϋποθέσεις νομισματικές ενώσεις όχι.
Τι μέλει γενέσθαι με τις ελληνικές τράπεζες δεν μπορεί να γνωρίζει κανείς. Αν επικρατήσει πανικός και εδραιωθεί το κλίμα φόβου και γενικής στάσης πληρωμών στην αγορά η χώρα δεν έχει καμιά ελπίδα. Αν αποδειχθούμε ψύχραιμοι έχουμε ελπίδες.
Ήδη οι τράπεζες άνοιξαν. Η τραπεζική αργία έχει de facto καταργηθεί. Υπάρχουν ανοικτά γκισέ για τους εμπόρους και για καταθέσεις. Νέες χρεωστικές κάρτες εκδίδονται καθημερινά. Οι έλεγχοι κεφαλαίων θα είναι μαζί μας για άγνωστο πόσο καιρό ακόμα.
Προσαρμοζόμαστε και προς το παρόν αντέχουμε. Ψυχραιμία λοιπόν και βλέπουμε … Σίγουρα δε θα βαρεθούμε τις επόμενες μέρες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου