Μικρά μαθήματα για την Ελληνική οικονομία[1]

του Κώστα Μελά

Η ελληνική περίπτωση αποτελεί ιδιομορφία σε σχέση με τις αναπτυγμένες χώρες της Δύσης. Η εξέλιξη του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού εμπεριέχει στοιχεία που τη διαφοροποιούν σαφώς σε σχέση με την υπάρχουσα τυπολογία της διαδικασίας ανάπτυξης των αναπτυγμένων χωρών της Δύσης, κατά βάση του αγγλοσαξονικού χώρου αλλά και αυτού της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης[2]. Η επιβολή των συγκεκριμένων κριτηρίων κυριάρχησε στις περισσότερες των αναλύσεων και συνεχίζει να κυριαρχεί ακόμα και σήμερα, με αποτέλεσμα όλες οι συγκρίσεις να ακολουθούν τη συγκεκριμένη τυπολογία, η οποία ορίζεται «ως ορθή», και συνεπώς ό,τι αποκλίνει από αυτήν αποτελεί ασθένεια η οποία χρειάζεται να εξαλειφθεί.

Έχουμε τη γνώμη ότι την ελληνική περίπτωση χρειάζεται να την εξετάσουμε πολύ προσεκτικά. Πρέπει να διαχωρίσουμε προσεκτικά τις βασικές ιδιομορφίες και ιδιοτυπίες που ενυπάρχουν στον ελληνικό κοινωνικό σχηματισμό από τη στιγμή δημιουργίας του ελληνικού κράτους και οι οποίες εξακολουθούν να ανιχνεύονται ακόμα και σήμερα σε πλείστες όσες λειτουργίες του. Αυτές τις ιδιομορφίες θα πρέπει να αποφύγουμε να τις χαρακτηρίσουμε ασθένειες σε σχέση με την τυπολογία των χαρακτηριστικών των ανεπτυγμένων χωρών. Δεν μπορεί να αναφέρεται ως ασθένεια ένα χαρακτηριστικό που εξακολουθεί να ανιχνεύεται 180 χρόνια μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους και δεν μπορούμε να δεχθούμε ως κριτήριο αληθείας μια δεοντολογική κατασκευή η οποία αναπαράγει κατά καιρούς το ίδιο αίτημα-στόχο που ποτέ δεν επιτυγχάνεται αντιθέτως πάντοτε διαψεύδεται, με αποτέλεσμα να έχει καταλήξει σε μια αέναη προσπάθεια, ένα συνεχές κυνηγητό όπως του σκύλου που κυνηγάει την ουρά του. Γράφω «ανιχνεύεται», διότι στην πορεία του ιστορικού χρόνου τα πάντα εξελίσσονται μεταλλασσόμενα και ως εκ τούτου απαιτείται μεγάλη προσοχή κατά την κατάταξη αυτών των χαρακτηριστικών σε συγκεκριμένη κατηγορία. Θα πρέπει να σημειώσω με έμφαση ότι δεν ομιλώ για χαρακτηριστικά που εμπίπτουν στη σφαίρα του μεταφυσικού ούτε για χαρακτηριστικά που παρεκκλίνουν από τον χώρο αυτού που in senso lato ονομάζουμε επιστημονικό.

Είμαι της άποψης ότι υπάρχουν συγκεκριμένες ιδιομορφίες ή ιδιοτυπίες στον τρόπο ανάπτυξης του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού. Σε σχέση με τη διαδικασία ανάπτυξης των δυτικών κοινωνικών σχηματισμών οι ιδιομορφίες αυτές δεν αποτελούν ασθένειες οι οποίες χρήζουν απαραιτήτως θεραπείας. Αποτελούν χαρακτηριστικά ιδιότυπα του ελληνικού χώρου τα οποία πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη κατά τη μελέτη για την εξέλιξη ή τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής κοινωνίας. Μετατρέπονται σε ασθένειες, και μάλιστα σοβαρές, όταν οι κοινωνικές διεργασίες και οι πολιτικές αποφάσεις των κυρίαρχων ελίτ τις υπερβαίνουν κατά τρόπο βίαιο και βουλησιαρχικό στην κατά καιρούς προσπάθειά τους είτε να εφαρμόσουν «εκσυγχρονιστικά προτάγματα»[3] μεγάλου βεληνεκούς είτε να εξυπηρετήσουν πελατειακά συμφέροντα. Οι ιδιομορφίες και ιδιοτυπίες του ελληνικού σχηματισμού παράγουν κρίσεις και σωρεύουν προβλήματα διότι απλούστατα κανείς μέχρι τώρα δεν έχει προβεί σε συστηματική μελέτη του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν. Κανείς δεν έχει μελετήσει τον «βέλτιστο» τρόπο λειτουργίας τους ως ιδιομορφιών.

Διαπιστώνεται από πολλές πλευρές ότι η Ελλάδα έχει ιδιομορφίες, ιδιοτυπίες, όμως οι περισσότεροι τις χαρακτηρίζουν ασθένειες. Εμείς, από την πλευρά μας, διερωτόμαστε: Αν με κατηγορηματικό τρόπο διαπιστώνεται ότι είναι ασθένειες, γιατί τις ανιχνεύουμε μέχρι και σήμερα και γιατί δεν έχουν διορθωθεί;

Η συστηματική μελέτη των ιστορικών εξελίξεων που επέδρασαν καταλυτικά στη δημιουργία του ελληνικού κράτους, της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας αποτελεί το βασικό πλαίσιο από το οποίο θα αναδυθεί η γνώση. Αυτό απαιτεί μια εκτεταμένη γνώση της ιστορίας από πρώτο χέρι και μιαν κοινωνιολογική παιδεία ικανή να αξιολογήσει ιστορικό υλικό. Η γνώση της ιστορίας ως κοινωνικής ιστορίας τέμνεται με τη γνώση της ιστορίας των ιδεών, που με τη σειρά της δεν γίνεται κατανοητή χωρίς την παρακολούθηση της ιστορίας ορισμένων κεντρικών θεωρητικών προβλημάτων, οπότε εισερχόμαστε στα πεδία της φιλοσοφίας και των συναφών ιεραρχήσεων .

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΦΡΕΑΡ. ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ.

www.kostasmelas.gr

---

[1] Κ. Μελάς , Μικρά μαθήματα για την ελληνική οικονομία, Εκδόσεις Πατάκη , Μάρτιος 2013.

[2] Δυστυχώς η αντίληψη ότι οι αναπτυγμένες χώρες δείχνουν τον δρόμο που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι μη αναπτυγμένες χώρες είναι πάγια και βαθιά ριζωμένη στο μυαλό και στον ψυχισμό των ανθρώπων της Δύσης και όχι μόνο. Στην εμπέδωση αυτής της ιδέας έχει προφανώς συμβάλει η ακράδαντη πίστη στη συνεχή πρόοδο, γέννημα μιας πολύ συγκεκριμένης αντίληψης που ενυπήρχε ως ρεύμα στον Διαφωτισμό, περί Φιλοσοφίας της Ιστορίας, συνδέθηκε στενά με τον Condorcet και σήμερα στην Ελλάδα υπηρετείται από κύκλους «εκσυγχρονιστών» που μάχονται ακόμα για την ολοκλήρωση … της αστικής επανάστασης.

[3] Οι τρεις σημαντικότερες πτωχεύσεις του ελληνικού κράτους έλαβαν χώρα σε περιόδους εφαρμογής μεγαλεπήβολων σχεδίων εκσυγχρονισμού του (σημαντικά έργα υποδομών και άλλα συναφή) με δάνεια χρήματα: το 1893 επί Χ. Τρικούπη, το 1932 επί Ελ. Βενιζέλου και το 2010 επί Γ.Α. Παπανδρέου αλλά ουσιαστικά επί Κ .Σημίτη και Κ. Καραμανλή.