Οι οίκοι αξιολόγησης

oikonomica

Οι οίκοι αξιολόγησης είναι ιδιωτικοί οργανισμοί, οι οποίοι αξιολογούν οργανισμούς οι οποίοι εκδίδουν χρεόγραφα, κυρίως μετοχές ή ομολογίες. Οι πληροφορίες αυτές χρησιμοποιούνται από το επενδυτικό κοινό, έτσι ώστε να μπορεί να λαμβάνει τις σωστές επενδυτικές αποφάσεις. Οι οίκοι αξιολόγησης συνήθως ακδίδουν ένα ενημερωτικό δελτίο σε τακτά χρονικά διαστήματα, το οποίο περιλαμβάνει αξιολογήσεις των μετοχών που διαπραγματεύονται στο χρηματιστήριο και των ομολογιακών δανείων που εκδίδουν διάφοροι οργανισμοί.

Τα έσοδα των οίκων αξιολόγησης αρχικά προερχόταν από τους συνδρομητές τους. Οι ενδιαφερρόμενοι πλήρωναν μια συνδρομή και σε αντάλλαγμα λάμβαναν πληροφόρηση από τους οίκους αξιολόγησης. Σταδιακά αυτό το μοντέλο έπαψε να είναι λειτουργικό. Οι εισηγμένες εταιρείες πολλαπλασιάστηκαν και τα χρηματοοικονομικά προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά είναι απείρως περισσότερα από ότι ήταν στις αρχές τις δεκαετίας του 70’. Αντικατοπτρίζοντας αυτή τη μεταβολή της αγοράς μεταβλήθηκε και το επιχειρηματικό μοντέλο των οίκων αξιολόγησης. Εξακολουθούν να εκδίδουν ενημερωτικό δελτίο σε τακτά χρονικά διαστήματα, αλλά οι πληροφορίες σε αυτό είναι κυρίως δημόσια διαθέσιμες. Εξακολουθούν να εκδίδουν και ένα λεπτομερέστερο δελτίο για τους συνδρομητές, αλλά ο κυρίως όγκος του εισοδήματός τους προέρχεται από τους εκδότες των χρεογράφων που πληρώνουν για να συμπεριληφθούν στα δελτία που εκδίδουν οι οίκοι αξιολόγησης.

Οι οίκοι αξιολόγησης λοιπόν αντλούν τα έσοδά τους από τις οντότητες που θέλουν να υποβληθούν σε αξιολόγηση. Θεωρητικά η προσφυγή σε έναν οίκο αξιολόγησης δεν είναι υποχρεωτική. Χωρίς τη συνδρομή τους όμως είναι πολύ δύσκολο να διακινηθεί ένα χρηματοοικονομικό προίόν. Από αυτή την άποψη η προσφυγή σε έναν οίκο αξιολόγησης είναι ανάλογη με τη διαφήμιση ενός προϊόντος σε ένα μέσο μαζικής ενημέρωσης. Ένα μέσο στο οποίο διαφημίζεται μια εταιρεία δύσκολα θα δημοσιεύσει κάτι εναντίον της.

Οίκοι αξιολόγησης είχαν δώσει τις υψηλότερες δυνατές βαθμολογίες στην Enron, τη Lehman Brothers, τη Fannie Mae και τη Freddie Mac μέχρι και λίγες μέρες πριν τη χρεοκοπία τους. Σε μία περίπτωση ο οίκος Moody’s κατηγορήθηκε ότι εκβίασε τη γερμανική σφαλιστική εταιρεία Hanover Re προσφέροντάς της «δωρεάν αξιολόγηση». Η ασφαλιστική εταιρεία αρνήθηκε και η Moody’s συνέχισε τις «δωρεάν» αξιολογήσεις βαθμιαία ρίχνοντας την πιστοληπτική ικανότητα της ασφαλιστικής εταιρείας με αποτέλεσμα να μειωθεί η χρηματιστηριακή αξία της κατά 175 εκατομύρια δολάρια σε λίγες ώρες.

Εκτός όμως από το αξιόχρεο ιδιωτικών εταιριών οι οίκοι αξιολόγησης αποδίδουν βαθμολογίες και στις εκδόσεις κρατικών ομολόγων. Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις όμως η αντικειμενικότητά τους δεν είναι διασφαλισμένη. Οι αξιολογήσεις τους μπορεί πολύ εύκολα να ευθυγραμμίζονται με τα συμφέρροντα των μεγάλων πελατών τους, που είναι συνήθως μεγάλοι τραπεζικοί οργανισμοί, οι οποίοι μπορεί να θέλουν να πουλήσουν ακριβά τα κρατικά ομόλογα που κατέχουν στη δευτερογενή αγορά, ή να τα αγοράσουν με συμφέροντες όρους στην έκδοσή τους, ή απλώς να έχουν στοιχηματίσει υπέρ της χρεοκοπίας μιας χώρας.

Οι τρεις μεγαλύτεροι οίκοι αξιολόγησης είναι οι Μoodys, Standard & Poors και Fitch. Οι δύο πρώτοι μοιράζονται το 80% της αγοράς και ο τρίτος κατέχει το 14%. Υπάρχουν και κάποιοι μικρότεροι οίκοι, οι οποίοι όμως κατέχουν πάρα πολύ μικρό τμήμα της αγοράς. Η φύση του κλάδου και η ισχυρή ρύθμιση της λειτουργίας του πρακτικά απαγορεύουν την είσοδο νέων παικτών στο χώρο, με αποτέλεσμα η θέση των τριών κυρίαρχων οίκων να μην απειλείται και αυτοί να παρουσιάζουν τεράστια ποσοστά κέδους.