Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος και Δουλεία

Νέα Πολιτική

του Μάριου Νοβακόπουλου*

Ο Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος υπήρξε από τους σημαντικότερους του 19ου αιώνα και ο πιο αιματηρός στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών.  Μέχρι σήμερα επικρατεί η εκδοχή των νικητών, κατά την οποία οι αγαθοί Βόρειοι πολέμησαν για να ελευθερώσουν τους μαύρους δούλους από τους σατανικούς Νοτίους.  Επειδή όμως οι υπεραπλουστεύσεις δεν έχουν θέση στην ιστορία, ας εξετάσουμε το θέμα λίγο καλύτερα.

Τον 16ο αιώνα η μαζική εξαφάνιση των Ινδιάνων από τις ασθένειες και τις σφαγές δημιούργησε έλλειψη εργατικών χεριών στις αμερικανικές αποικίες, και έτσι ξεκίνησε η εισαγωγή μαύρων δούλων από την Αφρική.  Εκατομμύρια απήχθησαν και τάχθηκαν σε αγροτικές εργασίες.  Μόλις το 5% κατέληξε στις βρετανικές αποικίες της ανατολικής βορειοαμερικανικής ακτής, στον μετέπειτα Νότο των ΗΠΑ.  Καθώς οι εκεί κλιματικές και εργασιακές συνθήκες ήταν σχετικά καλές (καλύτερες σίγουρα από τις Αντίλλες, όπου οι δούλοι πέθαιναν κατά χιλιάδες και έπρεπε να αντικαθιστώνται ακατάπαυστα), ο πληθυσμός των μαύρων αυξήθηκε και σε ορισμένες περιοχές ξεπέρασε αυτόν των λευκών.

Στις βρετανικές αποικίες αρχικά η δουλεία δεν ήταν ισόβια.  Ο δούλος εργαζόταν για μερικά χρόνια και ύστερα απελευθερωνόταν, του δινόταν δε και γη.  Συχνά αυτοί οι απελεύθεροι μίσθωναν δικούς τους δούλους.  Το 1655 ο πρώην δούλος Anthony Johnson αρνήθηκε να απελευθερώσει έναν δούλο του.  Το δικαστήριο δικαίωσε τον Anthony, και έκτοτε γενικεύτηκε η πρακτική της ισόβιας και κληρονομικής δουλείας.  Το 1699 φόβοι για τον υπερπληθυσμό των μαύρων έκαναν τους λευκούς αποίκους να απελάσουν τους απελευθέρους στην Αφρική.  Πολλοί ελεύθεροι μαύροι προτίμησαν να πουλήσουν τους εαυτούς τους στους παλιούς τους αφέντες.  Το 1830, μετά την ίδρυση των ΗΠΑ, υπήρχαν 3.775 οικογένειες μαύρων με μαύρους δούλους.  Είναι μεγάλο ψέμα πως η δουλοκτησία ήταν καθαρά λευκή υπόθεση.  Εκτός από μαύροι υπήρχαν και Ινδιάνοι δουλοκτήτες.

Όσο προχωρούσε ο 19ος αιώνας, στις ανεξάρτητες πλέον ΗΠΑ οι φωνές για την απελευθέρωση των δούλων γίνονταν εντονότερες.  Παρότι υπήρχε όντως ανθρωπιστικό κίνημα για τον τερματισμό του ειδεχθούς αυτού θεσμού, πίσω κρύβονταν ποικίλες σκοπιμότητες οικονομικής και πολιτικής φύσης.  Βορράς και Νότος ήταν σχεδόν διαφορετικά έθνη.  Ο πρώτος βιομηχανικός, αστικοποιημένος, Ρεπουμπλικανικός  και ποικίλος εθνοθρησκευτικά, ο δεύτερος αγροτικός, Δημοκρατικός, με επικρατούσα καταγωγή για τους λευκούς τη Βρεταννική και θρησκεία την Εκκλησία των Βαπτιστών.  Οι Βόρειοι προωθούσαν οικονομική πολιτική προστατευτισμού, κάτι που έβλαπτε το διεθνές εμπόριο βαμβακιού του Νότου.  Οι Νότιοι δυσανασχετούσαν από την παρέμβαση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στα εσωτερικά των πολιτειών τους και ο ανταγωνισμός πλήγωσε ανεπανόρθωτα την εθνική ενότητα.

Την εποχή που ξέσπασε ο πόλεμος, περίπου το 6% των λευκών Νοτίων κατείχε δούλους.  Το 3% είχε από έναν ως πέντε, ήταν δηλαδή μεσαίοι αγρότες που δούλευαν μαζί τους.  Το άλλο 3% είχε πάνω από πέντε, ορισμένοι δε είχαν εκατοντάδες.  Οι συνθήκες ζωής των δούλων εξαρτώντο από τον κάθε αφέντη, φθάνοντας από σκληρούς σαδιστές έως ήπιους και προστατευτικούς, που ενέπνεαν σεβασμό και αγάπη.  Για το μέλλον του θεσμού υπήρχε διαφωνία.  Ορισμένοι τον θεωρούσαν αναγκαίο και χρήσιμο να διατηρηθεί, ενώ άλλοι, όπως ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Davis, κατάρτισαν σχέδια επιμόρφωσης και εκπαίδευσης των δούλων ώστε μεσοπρόθεσμα να απελευθερωθούν.  Υπήρχαν βέβαια και ριζοσπάστες όπως ο θρυλικός στρατηγός Lee που ήταν υπέρ της άμεσης κατάργησης της.

Το λοιπό 94% των Νοτίων δεν είχε δούλους και λίγο ενδιαφερόταν για το καθεστώς τη δουλείας.  Επιστρατεύτηκαν και πολέμησαν για να υπερασπίσουν την ελευθερία και την ασφάλεια των πολιτειών τους.  Στο πλευρό τους πολέμησαν αρκετές χιλιάδες μαύροι και Ινδιάνοι.

Στο σύντομο αυτό άρθρο δεν είναι δυνατόν να αναλυθεί το σύνολο των παρεξηγήσεων που αφορούν τον πόλεμο αυτό.  Είναι όμως σημαντικό να αντιληφθούν οι φιλίστορες, πως η δουλεία ήταν περισσότερο ένα πρόσχημα, παρά η κύρια αιτία του πολέμου.

* Φοιτητής Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών