Το δημόσιο χρέος

oikonomica

Το δημόσιο χρέος αποτελείται από τα χρήματα που χρωστάει η κυβέρνηση μιας χώρας. Το δημόσιο χρέος κατηγοριοποιείται σε εσωτερικό και εξωτερικό. Το εσωτερικό οφείλεται σε πιστωτές εντός της χώρας και το εξωτερικό σε πιστωτές εκτός της χώρας. Οι κυβερνήσεις δανείζονται κυρίως εκδίδοντας ομόλογα. Λιγότερο αξιόπιστες κυβερνήσεις δανείζονται από υπερεθνικούς οργανισμούς, λόγω του γεγονότος ότι τα ομόλογά τους επιβαρύνονται με δυσβάσταχτο επιτόκιο, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας κατά την περίοδο 2010-2011, οπότε και το τα επιτόκια που αναζητούσαν οι πιστωτές υπερέβαιναν το 10%, οπότε και η χώρα τέθηκε στην ουσία εκτός αγορών.

Tο πλεονέκτημα με την έκδοση ομολόγων είναι ότι ο εκδότης, στην περίπτωσή μας το κράτος, έχει μεγάλη ευελιξία ως προς την πηγή από την οποία θα αντλήσει τα χρήματα. Η έκδοση ομολογιακού δανείου, αντίθετα με τη σύναψη δανειακών συμβάσεων μπορεί να απευθύνεται σε πολύ ευρύ κοινό, μιας και το ομόλογο είναι ένα χρεόγραφο που δίνει μεγάλη ευελιξία αναφορικά με το ποσό που θα δανείσει ο πιστωτής στον δανειζόμενο, το οποίο καθορίζεται από τον αριθμό των τίτλων που θα αποκτήσει ο πιστωτής. Ακόμα και αυτή την ευελιξία όμως το κράτος σπάνια την εκμεταλλεύεται. Οι εκδόσεις ομολόγων σχεδόν πάντα απευθύνονται σε πολύ περιορισμένο κοινό. Η διαδικασία αγοράς ομολόγων απ’ ευθείας από το κοινό σπάνια προτιμάται. Η ευελιξία που προσφέρουν τα ομόλογα αντίθετα στην πράξη εξυπηρετεί αποκλειστικά τους πιστωτές, καθώς μπορούν με μεγάλη ευκολία να μεταβιβάζουν αυτούς τους τίτλους αναζητώντας καλύτερες αποδόσεις για τα κεφάλαιά τους.

Το μειονέκτημα του ομολογιακού δανείου, όπως αναλύσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας είναι ότι από τη φύση του ένα χρηματοοικονομικό εργαλείο το οποίο έχει σχεδιαστεί για να εξυπηρετήσει τις επενδυτικές ανάγκες μιας οργάνωσης η οποία στο τέλος μιας συγκεκριμένης περιόδου θα εκποιήσει την επένδυσή της για την αποπληρωμή της ονομαστικής τιμής των ομολόγων που εξέδωσε.

Στην περίπτωση του κράτους όμως το ομολογιακό δάνειο δε συνδέεται με μια επένδυση. Αντίθετα τα χρήματα που αντλούνται καταλήγουν στον ίδιο λογαριασμό με τα υπόλοιπα έσοδα του κράτους. Οι δε εκδόσεις ομολογιακών δανείων είναι πάρα πολλές και μιας και δεν υπάρχει άμεση σύνδεσή τους με ένα σκοπό και δεν ξεκαθαρίζεται ποιες από αυτές, ή ποιό κομμάτι από αυτές τις εκδόσεις χρησιμοποιήθηκε για την αποπληρωμή κουπονιών προηγούμενων εκδόσεων ή για την κάλυψη του πρωτογενούς ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού.

Επιβαρύνεται λοιπόν το κράτος με την αποπληρωμή τόκων σε κατόχους ομολόγων, χωρίς ποτέ να αποπληρώνει το αρχικό του κεφάλαιο. Μικρές αυξήσεις του ελλείμματος λοιπόν συσσωρεύονται με τα χρόνια και συνεπικουρούμενες από μια αύξηση των επιτοκίων εκτοξεύουν το δημόσιο χρέος στα ύψη.

Το πραγματικό πρωτογενές έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού τα τελευταία 15 έτη δεν ξεπερνάει τα 30-40 δισεκατομμύρια ευρώ. Την ίδια περίοδο το δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά περισσότερο από 200 δις. Αυτό σημαίνει ότι η επιβάρυνση για τόκους είναι τρομερά μεγάλη για το ελληνικό δημόσιο. Το σύστημα δανεισμού με διαδοχικές εκδόσεις ομολογιακών δανείων με διαφορετικό επιτόκιο, διάρκεια και μέγεθος κάνει τη συγκεντρωτική παρακολούθηση του χρέους εξαιρετικά δύσκολη σε αντίθεση με τη λειτουργία ενός τραπεζικού δανείου στο οποίο είναι σχετικά απλό να παραχθεί μια αναφορά για το ύψος του αρχικού κεφαλαίου και της επιβάρυνσης από τόκους.

«Χάνουμε λοιπόν τη μπάλα» και φορτωνόμαστε με τις ενοχές της κατασπατάλησης 350 δισεκατομμυρίων ευρώ (τόσο είναι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας το 2011), όταν το μεγαλύτερο κομμάτι αυτών των χρημάτων προκύπτει από επιβάρυνση τόκων, οι οποίοι θα θεωρούνταν απαράδεκτοι αν επιβάλλονταν από μια τράπεζα στο δάνειο ενός ιδιώτη.