Τότε και τώρα: Οι πρωταγωνιστές του Μάη του ’68*

Το Ποντίκι

του Ξενοφώντος Μπρουντζάκη

Παρά την τεράστια επίδραση που άσκησε παγκοσμίως ο περίφημος γαλλικός Μάης, το αποτύπωμά του στις εξελίξεις που δρομολογήθηκαν, δεν ήταν ανάλογο. Θα έλεγε κανείς ότι στις μέρες μας, στον χώρο της διανόησης, ελάχιστα είναι αυτά που συντηρούν ζωντανά κάποια θεωρητικά ψήγματα εκείνης της εποχής. Κοντολογίς, οι ιδέες του Μάη σήμερα μοιάζουν περισσότερο εγκαταλειμμένες από ποτέ… Κάποιες εξαιρέσεις – ελάχιστες –, τύπου Σλ. Ζίζεκ, μοιάζουν περισσότερο σαν οι τελευταίες σπίθες μιας μεγάλης φλόγας που θέλησε να αλλάξει τον κόσμο. 

 

Ωστόσο, ποια ήταν τότε τα κυρίαρχα πρόσωπα αυτής της ιστορικής εξέγερσης και κυρίως τι πρεσβεύουν στις μέρες μας;

 

Ντανιέλ Κον Μπεντίτ

 

Το πλέον γνωστό πρόσωπο που ανέδειξε ο Μάης του ’68 ήταν ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ. Γεννημένος το 1945 στο Μοντωμπάν της Νότιας Γαλλίας από πατέρα Γερμανοεβραίο και μητέρα Γαλλίδα, ο νεαρός Ντανιέλ θα επιλέξει σε ηλικία 18 ετών τη γερμανική υπηκοότητα προκειμένου να αποφύγει τη στρατιωτική θητεία. Αρχικά υπήρξε μέλος της Αναρχικής Ομοσπονδίας, την οποία εγκατέλειψε στη διάρκεια των κοινωνιολογικών του σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Ναντέρ για να ενταχθεί στο Μαύρο και Κόκκινο, πράγμα που του χάρισε, μαζί με τα κόκκινα μαλλιά του, την προσωνυμία «Κόκκινος». 

 

Ο Ντανιέλ έγινε κεντρικό πρόσωπο της εξέγερσης του Μάη όταν παρουσιάστηκε στο Πειθαρχικό Συμβούλιο που συνεδρίαζε στη Σορβόννη προκειμένου να δώσει εξηγήσεις για τη φοιτητική αναταραχή που επικρατούσε από τον Νοέμβριο του 1967. Μαζί του είχαν κληθεί άλλοι εφτά φοιτητές. Ωστόσο, αυτή η ομάδα των οχτώ φοιτητών συνοδευόταν από 3.000 περίπου φοιτητές. Η σπίθα του Μάη άναψε όταν τα γαλλικά ΜΑΤ επιτέθηκαν στο πλήθος για να το διαλύσουν.

 

Ενώ είχε αναδειχτεί ένας από τους ηγέτες του φοιτητικού κινήματος, ο ίδιος έγινε ήρωας εν τη απουσία του, μια και την Τέταρτη της 22ας Μαΐου του 1968 έφυγε από το Παρίσι με προορισμό τη Γερμανία και την Ολλανδία, όπου θα μιλούσε στους εκεί φοιτητές για τα γεγονότα που λάμβαναν χώρα στο Παρίσι. Η γαλλική κυβέρνηση, ανόητα πράττοντας, του αφαίρεσε την άδεια παραμονής στη χώρα γιατί, όπως είπαμε, είχε γερμανική υπηκοότητα. 

 

Αφήνοντας πίσω τα γεγονότα του Μάη, ο Κον Μπεντίτ έστησε την πολιτική του καριέρα ανάμεσα σε δυο χώρες: τη Γερμάνια και τη Γαλλία. Έτσι, το 1989 εκλέχτηκε δήμαρχος Φρανκφούρτης και το 1994 εκλέχτηκε βουλευτής με τους Πράσινους της Γερμανίας. Λίγα χρόνια αργότερα, ηγήθηκε των Πράσινων της Γαλλίας και το 2002 έγινε Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Πράσινων στην Ευρώπη.

 

Τον Ιούνιο του 2009, στη Γαλλία, συμμετείχε στις ευρωεκλογές ως επικεφαλής του συνδυασμού «Ευρώπη - Οικολογία». Ο συνδυασμός απέσπασε το ιδιαιτέρα σημαντικό ποσοστό του 16,3% του εκλογικού σώματος.

 

Κατά καιρούς απασχολεί την επικαιρότητα με τις θέσεις που παίρνει πάνω σε διάφορα ζητήματα – ωστόσο το αξιοσημείωτο δεν είναι τόσο οι θέσεις του αλλά το ότι κάθε του άποψη μοιραία σχετίζεται με τον Μάη των νεανικών του χρόνων. 

 

Χρόνια αργότερα 

 

Μερικά χρόνια μεγαλύτερος του Κον Μπεντίτ, ο Αντρέ Γκλυκσμάν (τότε φανατικός μαοϊκός), ένας από τους σύγχρονους Ευρωπαίους φιλοσόφους, ήταν 31 ετών τον Μάη του ’68. Ο Γκλυκσμάν γεννήθηκε το 1937 στα περίχωρα του Παρισιού, από Εβραίους γονείς αυστριακής καταγωγής που συμμετείχαν στην αντίσταση κατά των ναζί. Σπούδασε Φιλοσοφία και συνεργάστηκε με τον Ρεϊμόν Αρόν στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας. Την τελευταία δεκαετία, το ενδιαφέρον του συγκεντρώθηκε στη σταδιακή παρακμή και πτώση του κομμουνισμού. Ο Αντρέ Γκλυκσμάν πρόσφατα εμφανίστηκε ως υποστηρικτής του Σαρκοζί, όπως επίσης τάχθηκε υπέρ της επέμβασης στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και υπέρ της ανεξαρτησίας των Τσετσένων. 

 

Ο Γάλλος και γνωστός στη χώρα μας Ρεζί Ντεμπρέ, δέκα χρόνια μετά τον Μάη, εξέφρασε την άποψη ότι «οι εξεγερμένοι του ’68 εξαπατήθηκαν ως προς τον προορισμό τους όπως ο Χριστόφορος Κολόμβος μπέρδεψε την Αμερική με τις Ινδίες. Σαλπάροντας για την Κίνα του Μάο, προσγειώθηκαν στις ακτές της Καλιφόρνια όπου οι πολλές φανταχτερές ψευδαισθήσεις του New Age θεοποιούσαν την ανάπτυξη του Εγώ παραβλέποντας τα δεσμά του καπιταλισμού και την ανάγκη για συλλογική δράση».

 

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν οι διάφορες τοποθετήσεις γνωστών θεωρητικών, αρκετά χρόνια μετά την έκρηξη του Μάη. Ο δικός μας Κορνήλιος Καστοριαδης αποφαίνεται: «…Μέσα σε λίγες μέρες, το κίνημα των επαναστατών φοιτητών προπαγανδίζει σε όλη τη χώρα την αμφισβήτηση της ιεραρχίας και αρχίζει το γκρέμισμά της εκεί που έμοιαζε περισσότερο αυτονόητη: στο πεδίο της γνώσης και της εκπαίδευσης. Διακηρύσσει και αρχίζει να πραγματοποιεί την αυτόνομη και δημοκρατική αυτοδιεύθυνση των συλλογικών οργάνων.

 

Αμφισβητεί και κλονίζει σε μεγάλο βαθμό το μονοπώλιο της πληροφόρησης που κατείχαν τα διάφορα κέντρα εξουσίας. Ελέγχει όχι τις λεπτομέρειες αλλά τα θεμέλια και την υπόσταση του σύγχρονου ‘‘πολιτισμού’’: την κοινωνία της κατανάλωσης, το διαχωρισμό ανάμεσα σε χειρώνακτες και διανοουμένους, τον ιερό και απαραβίαστο χαρακτήρα του πανεπιστημίου και των άλλων ναών της γραφειοκρατικής καπιταλιστικής κουλτούρας…».

 

Κάτω από άλλη εντελώς οπτική είναι η προσέγγιση άλλων διανοουμένων σχετικά με την εξέγερση, όπως αυτή του Ρεϊμόν Αρόν, ο οποίος δεν διστάζει να τη χαρακτηρίσει «ψυχόδραμα», «παρωδία επανάστασης» που σχετιζόταν περίπου με τα ψυχικά αδιέξοδα των εξεγερμένων. 

 

Ανάμεσα σε όλες αυτές τις αντικρουόμενες απόψεις για τον Μάη υπήρχαν και εκείνες διαφόρων στοχαστών που προσπάθησαν να προσεγγίσουν τη φοιτητική αυτήν εξέγερση μέσα από το πρίσμα ενός «επαναστατικού ατομικισμού». Μια αλήθεια είναι ότι αργότερα το κράτος αλλά και διάφορες εταιρείες ενέταξαν ως μεγαλοστελέχη στους μηχανισμούς της εξουσίας πολλούς εξεγερμένους του Μάη του ’68, οι οποίοι απορροφήθηκαν από το σύστημα – αφήνοντας απ’ έξω τη… φαντασία, που δεν βρήκε τελικά ποτέ τον δρόμο της προς την εξουσία! 

 

Περίπου μισό αιώνα μετά τη θρυλική εξέγερση των Γάλλων φοιτητών, ο Μάης μοιάζει να ξέμεινε από ιδέες, έχοντας να επιδείξει περισσότερες διαψεύσεις παρά κάποιαν έκφανση της «φαντασίας στην εξουσία». Τον αναπολούν περισσότερο οι ασπρομάλληδες πλέον εραστές των παλαιών «καλών εποχών», όπως ακριβώς αναπολεί κάποιος μια κλασική ταινία, ένα τραγούδι, μιαν εποχή που ανακαλεί κυρίως τη νεότητά μας και τα φλογερά της οράματα… 

* Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ, τεύχος 1864 στις 14-05-2015