Ο πλανήτης παίζει την... αποπληθωριστική κολοκυθιά

Παίζουμε την... αποπληθωριστική κολοκυθιά και επαναλαμβάνουμε τα λάθη του παρελθόντος, τονίζει ο οικονομολόγος Stephen King. Ο αποπληθωρισμός απαιτεί συντονισμένη δράση. Τι πρέπει να πράξουν Ουάσιγκτον, Πεκίνο και ποια τα λάθη του Βερολίνου.

του Stephen King*

Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ελάχιστοι πίστευαν ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας είχε χάσει τον έλεγχο της νομισματικής έκβασης. Η κρατούσα άποψη ήταν πως ο πληθωρισμός θα κυμαινόταν κοντά στο 2% τα επόμενα χρόνια. Δεν έγινε όμως έτσι. Είχε ήδη περάσει το μισό από τις δύο «χαμένες δεκαετίες» της Ιαπωνίας, αλλά οι οικονομολόγοι δεν έδιναν σημασία στα σημάδια που έδειχναν ότι η BoJ αντιμετώπιζε σοβαρή απειλή αποπληθωρισμού. Παρά την πτωτική πορεία στις τιμές των τοποθετήσεων, την αδύναμη πιστωτική επέκταση, τη βουτιά των μακροπρόθεσμων επιτοκίων και το φτωχής ποιότητας τραπεζικό σύστημα, οι οικονομολόγοι τεμπέλικα συμπέραναν ότι η BoJ είχε ακόμη το συνολικό έλεγχο του πληθωρισμού.

Σήμερα, οι οικονομολόγοι ανά τον κόσμο κάνουν το ίδιο λάθος. Οι ίδιες οι κεντρικές τράπεζες επιμένουν ότι ο πληθωρισμός θα επιστρέψει στον στόχο σε ένα ή δύο χρόνια. Τι άλλο θα μπορούσαν να πουν; Εάν προέβλεπαν ότι ο πληθωρισμός θα ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα κατώτερος του στόχου -ή, Θεός φυλάξοι, εάν προέβλεπαν αποπληθωρισμό- θα τους κατηγορούσαν ότι είναι εκτός πραγματικότητας και θα τους ζητούσαν να προσφέρουν και άλλα κίνητρα ανάπτυξης. Το γεγονός όμως ότι είναι γενικά χαρούμενοι να διατυπώνουν παρόμοιες απόψεις δημιουργεί μεγαλύτερη έκπληξη.

Ένας λόγος που υποτιμάται ο κίνδυνος του αποπληθωρισμού είναι πως δεν αναγνωρίζεται ότι οι ατομικές δράσεις για την αποφυγή του μπορούν να προκαλέσουν συλλογικά προβλήματα. Η υιοθέτηση επιθετικής ποσοτικής χαλάρωσης από την BoJ το 2013 οδήγησε σε σημαντική πτώση του γεν. Η υποχώρηση του γεν με τη σειρά της συνέβαλε κάπως στην αύξηση του πληθωρισμού στην Ιαπωνία, κυρίως χάρη στις υψηλότερες τιμές εισαγωγών, αλλά παράλληλα έφερε αποπληθωρισμό σε άλλες οικονομίες. Συγκριτικά με τις προσδοκίες, ο πληθωρισμός στην Ασία είναι επίμονα χαμηλότερος από ό,τι αναμενόταν, εν μέρει λόγω της ανόδου που καταγράφεται στο κινεζικό γουάν, στο κορεατικό γουόν και στο δολάριο της Ταϊβάν συγκριτικά με το ιαπωνικό νόμισμα τα δύο τελευταία χρόνια.

Παρόμοια διαδικασία βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη μεταξύ της ευρωζώνης και των ΗΠΑ. Τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα στην ευρωζώνη ήταν κατά κύριο λόγο ανώτερα των εκτιμήσεων τους τελευταίους μήνες, με στήριξη από το πολύ πιο αδύναμο ευρώ. Με ισχυρότερο δολάριο, τα αμερικανικά μεγέθη αποδεικνύονται χαμηλότερα των εκτιμήσεων αναγκάζοντας την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ να προχωρήσει σε υποβάθμιση των δικών της προβλέψεων για ανάπτυξη και πληθωρισμό του 2015. Η μάχη που δίνει μία οικονομία ενάντια στον αποπληθωρισμό γίνεται το πρόβλημα μίας άλλης χώρας.

Για να είμαστε δίκαιοι, η ποσοτική χαλάρωση υποτίθεται ότι δεν φέρνει αποτέλεσμα μόνο μέσω του καναλιού της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Αποδίδει επίσης μεγάλη αύξηση στις τιμές των τοποθετήσεων, η οποία θεωρητικά θα μπορούσε από μόνη της να καταστήσει ευκολότερο για τις επιχειρήσεις να αντλήσουν κεφάλαια μέσω των αγορών, ενώ παράλληλα αυξάνει και τον πλούτο των νοικοκυριών. Παρ' όλα αυτά, είναι ελάχιστα τα στοιχεία ότι υπάρχει πραγματικός αντίκτυπος. Οι επενδύσεις παραμένουν αδύναμες σε όλες τις βιομηχανοποιημένες οικονομίες, ενώ οι καταναλωτές παραμένουν επιφυλακτικοί.

Εάν, λοιπόν, ο βασικός αντίκτυπος της ποσοτικής χαλάρωσης επέρχεται μέσω της συναλλαγματικής ισοτιμίας, τότε είναι ένα παράδοξο παγκόσμιο πρόβλημα. Ο αποπληθωρισμός μπορεί να αναδιανεμηθεί μέσω της υποτίμησης, αλλά δεν μπορεί εύκολα να απομακρυνθεί. Οι οικονομολόγοι που διατυπώνουν τις προβλέψεις για οποιαδήποτε χώρα ή περιοχή μπορεί να πιστεύουν ότι ο αποπληθωρισμός μπορεί να νικηθεί. Σε παγκόσμιο επίπεδο όμως, αυτές οι εκτιμήσεις είναι ανόητες.

Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναλογιστεί κανείς την ανάγκη συντονισμού πολιτικής σε διεθνές επίπεδο. Κατά τη δεκαετία του 1980, είχαμε τις συναλλαγματικές συμφωνίες της Plaza και του Λούβρου. Το 2009, είχαμε τη σύνοδο του G20 στο Λονδίνο. Σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις, υπήρξε αναγνώριση ότι εάν οι χώρες ενεργήσουν μόνες τους, μπορεί να κάνουν πολιτικές επιλογές που ίσως αποβούν αμοιβαία καταστροφικές. Το σημερινό ξέσπασμα αποπληθωριστικών πολέμων νομισμάτων ενέχει μία παρόμοια απειλή. Πώς θα ξεφύγει ο κόσμος από αυτόν τον κύκλο αποπληθωριστικών υποτιμήσεων;

Τρεις χώρες χρειάζεται να αναλάβουν δράση. Στις ΗΠΑ, η Fed θα χρειαστεί να εγκαταλείψει τον στόχο της για αύξηση των επιτοκίων, αναγνωρίζοντας ότι οι παγκόσμιες επιπτώσεις από τη σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής δεν θα συμβάλουν καθόλου στην αντιμετώπιση του εντεινόμενου αποπληθωριστικού προβλήματος. Εν τω μεταξύ, δεδομένων των πρόσφατων βελτιώσεων στη δημοσιονομική θέση των ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη να προσφέρει περισσότερα με τη μορφή της δημοσιονομικής στήριξης για επενδύσεις υποδομών. Και οι δύο αυτές προτάσεις ενισχύουν την εγχώρια ζήτηση, αυξάνοντας τις δραστηριότητες τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε άλλα μέρη του κόσμου.

Η Κίνα θα μπορούσε να εκτελέσει το δικό της μέρος επιταχύνοντας τις μεταρρυθμίσεις στις κεφαλαιαγορές με ιδιαίτερη έμφαση στην επέκταση της καταναλωτικής πίστης. Στόχος θα πρέπει να είναι η ενθάρρυνση των νοικοκυριών να δανειστούν περισσότερο έναντι μελλοντικών -και υψηλότερων- εισοδημάτων, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση του λόγου αποταμίευσης των νοικοκυριών και αυξάνοντας κατά συνέπεια τις καταναλωτικές δαπάνες.

Εν τω μεταξύ, η Γερμανία θα πρέπει να συμφωνήσει ότι πρέπει να αντιμετωπίσει το παράλογα υψηλό πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος θα ήταν με την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης: μειώνοντας τη συντάξιμη περίοδο, μειώνεται και η ανάγκη για αποταμιεύσεις.  Έτσι, θα δοθεί σημαντική ώθηση στη γερμανική κατανάλωση, περιορίζοντας κατά συνέπεια το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.

Δυστυχώς, το πιθανότερο είναι πως αυτές οι συλλογικές δράσεις δεν θα υλοποιηθούν. Δεδομένου ότι ο χρόνος της υφιστάμενης κυβέρνησης των ΗΠΑ τελειώνει, ενώ παράλληλα οι Ρεπουμπλικάνοι δεν είναι οι μεγαλύτεροι υποστηρικτές των προγραμμάτων για δημόσια έργα, το πιθανότερο είναι πως η Ουάσιγκτον ούτε θέλει ούτε μπορεί να αναλάβει το ρόλο της ως παγκόσμιου ύστατου καταναλωτή.

Το Πεκίνο έχει έναν παρανοϊκό φόβο μήπως επαναλάβει την εκρηκτική άνοδο της Ιαπωνίας κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1980, εκτιμώντας ότι οποιαδήποτε προσπάθεια εξισορρόπησης της κινεζικής οικονομίας για την αντιμετώπιση των διεθνών αποπληθωριστικών πιέσεων μπορεί να οδηγήσει σε εγχώριο χρηματοοικονομικό χάος. Και η Γερμανία παραμένει δέσμια ενός μερκαντιλιστικού μοντέλου για το ισοζύγιο πληρωμών και -ακόμη χειρότερα- ενθαρρύνει την υπόλοιπη ευρωζώνη να ακολουθήσει τα βήματά της.

Εάν ο αποπληθωρισμός εδραιωθεί, εν μέρει θα οφείλεται στην απουσία συλλογικής δράσης. Πάρα πολλές χώρες και περιοχές νομίζουν ότι μπορούν εύκολα να λύσουν το δικό τους αποπληθωριστικό πρόβλημα μόνο με μία υποτίμηση. Σε παγκόσμιο επίπεδο όμως, η υποτίμηση δεν μπορεί να είναι η λύση. Εάν παίζουμε την αποπληθωριστική κολοκυθιά, το αποτέλεσμα θα είναι οδυνηρό.

*Ο Stephen King είναι επικεφαλής ανάλυσης της HSBC και συγγραφέας του ‘When the Money Runs Out’.

ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.

euro2day