Το σκάνδαλο της Τράπεζας Πειραιώς του 2012 – Μέρος Α': Οι αγοραπωλησίες ακινήτων

oikonomica

Η ελληνική τράπεζα που έχει απασχολήσει για διαφορετικούς λόγους τα ελληνικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης μέσα στο 2012 είναι η Τράπεζα Πειραιώς.

Η τράπεζα υπήρξε υπό κρατικό έλεγχο μέχρι το 1991 ως θυγατρική της Εμπορικής. Αποτελούσε μια μικρή και ασήμαντη τράπεζα, για την οποία υπήρχαν μεγάλες αμφιβολίες για το αν θα μπορούσε να επιζήσει μακροπρόθεσμα. Το 1991 η τράπεζα ιδιωτικοποιήθηκε με έναν πρωτότυπο για την εποχή τρόπο. Δεν υπήρξε κάποιος μεγάλος στρατηγικός επενδυτής. Αντίθετα μια ομάδα 100 περίπου επιχειρηματιών, ανάμεσα στους οποίους ο τωρινός πρόεδρος του ΣΕΒ Δασκαλόπουλος (Δέλτα), οι Φουρλήδες (IKEA, Intersport, Samsung), ο Βασιλάκης (Aegean Airlines), ο Δασκαλαντωνάκης (Greckotel), ο Ηλιάδης (Shelman) και ο Αγγελόπουλος απέκτησαν μετοχές της τράπεζας. Η ιδέα ήταν απλή. Μια ομάδα επιχειρηματιών θα αποκτούσε έναντι μικρού τιμήματος μια τραπεζική άδεια με λίγα καταστήματα. Θα μετέφεραν στην τράπεζα τις εργασίες των επιχειρήσεών τους για να την μεγεθύνουν σταδιακά.

Επικεφαλής της προσπάθειας τέθηκε ο Μιχάλης Σάλλας, καθηγητής οικονομετρίας στο Πάντειο. Ο Σάλλας δεν ήταν κάποιος ουρανοκατέβατος. Ήταν στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου, είχε αναλάβει διάφορες θέσεις στην κυβέρνηση κατά τη δεκαετία του ’80, γενικός γραμματέας του υπουργείου εμπορίου, πρόεδρος της επιτροπής κεφαλαιαγοράς, ενώ είχε διατελέσει και διοικητής της ΕΤΒΑ. Δεν είχε βέβαια κεφάλαια να συνεισφέρει, μπήκε όμως στη θέση του προέδρου με βάση τις πολιτικές διασυνδέσεις του.

Σιγά σιγά, μετά από διάφορες εξαγορές η τράπεζα γιγαντώθηκε. Το δανειακό της χαρτοφυλάκιο εκτοξεύτηκε από τα 4 δισεκατομμύρια ευρώ το 1998 στα 57 το 2010. Παράλληλα μεταβλήθηκε και η μετοχική της σύνθεση. Κάποιοι από τους αρχικούς μετόχους ρευστοποίησαν τις θέσεις τους, ενώ ο Μιχάλης Σάλλας με κάποιον τρόπο κατόρθωσε να αναδειχθεί σε κύριο μέτοχο της τράπεζας και να διατηρήσει την ηγετική του θέση του προέδρου του ΔΣ. Το περίεργο είναι ότι ο κ. Σάλλας δεν είχε προσωπική περιουσία. Πώς μπόρεσε να αποκτήσει, αυτός και η οικογένειά του, ποσοστό 6% της τράπεζας και να καταστεί μεγαλύτερος μέτοχός της;

Δε θα ασχοληθούμε όμως με το παρελθόν, αλλά με το σήμερα. Στις αρχές Απριλίου ξέσπασε το πρώτο σκάνδαλο. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters σε άρθρο που δημοσίευσε στις αρχές Απριλίου του 2012 αποκαλύπτει πλειάδα σκιωδών συναλλαγών στις οποίες προέβησαν εταιρείες συμφερόντων της οικογένειας Σάλλα με την Τράπεζα Πειραιώς. Συγκεκριμένα γίνεται αναφορά σε πάνω από 10 εταιρείες διαχείρισης ακινήτων οι οποίες ανήκαν ή και διοικούνταν από μέλη της οικογένειας του κ. Σάλλα, τη γυναίκα του και τα παιδιά του, καθώς και από πρώην υψηλόβαθμα στελέχη της τράπεζας, προφανώς συνεργάτες του κ. Σάλλα, οι οποίες αγόραζαν επαγγελματικά ακίνητα σε χαμηλές τιμές λαμβάνοντας δάνεια από την Τράπεζα Πειραιώς υπερδιπλάσια της δηλωμένης αξίας του ακινήτου με μοναδικό ενέχυρο το ακίνητο[1]. Ακολούθως το ακίνητο δινόταν προς ενοικίαση στην Πειραιώς, η οποία και το χρησιμοποιούσε για υποκατάστημα.

Σε μερικές περιπτώσεις κάποια από αυτά τα ακίνητα πωλήθηκαν στην Τράπεζα Πειραιώς. Οι πωλήσεις δεν έγιναν βέβαια απ’ ευθείας από τις εν λόγω επιχειρήσεις στην τράπεζα. Πρώτα μεταβιβάστηκαν σε τρίτους στην αντικειμενική τους αξία, έτσι ώστε να μην χρειαστεί οι εταιρείες διαχείρισης ακινήτων να πληρώσουν φόρο για την υπεραξία που αποκόμισαν για την πώληση[2]. Αυτοί οι τρίτοι σε μερικές περιπτώσεις δήλωσαν άγνοια για τη συναλλαγή. Πράγμα που σημαίνει ότι κάποιος χρησιμοποίησε απλώς τα στοιχεία τους σε συνέργεια βεβαίως και με το συμβολαιογράφο που δέχτηκε να ολοκληρώσει τη συναλλαγή.

Εκτός από τα ηθικά προβλήματα των παραπάνω συναλλαγών υπάρχουν και διάφορα τυπικά κωλύματα. Οι βασικοί μέτοχοι και διοικητές Ανωνύμων εταιρειών, εισηγμένων στο ΧΑΑ έχουν υποχρέωση να κοινοποιούν τις όποιες συναλλαγές έχουν αυτοί ή τα μέλη της οικογένειάς τους με την εταιρεία. Στην προκειμένη περίπτωση δεν υπήρξε ποτέ τέτοια ανακοίνωση. Για τις συγκεκριμένες αποκαλύψεις η τράπεζα χωρίς να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις στις κατηγορίες του άρθρο κινήθηκε δικαστικά ενάντιων του Reuters ζητώντας μεγάλες αποζημιώσεις για δυσφήμιση. Το όλο θέμα έτυχε μηδαμινής κάλυψης από τα ΜΜΕ στην Ελλάδα, ενώ ο οικονομικός εισαγγελέας αδράνησε.

Αυτό όμως ήταν μόνο ένα πταίσμα συγκριτικά με αυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει …

---

[1] Προφανώς στην αγορά δηλωνόταν η αντικειμενική αξία του ακινήτου για την αποφυγή της φορολογίας, ενώ η τράπεζα χορηγούσε το δάνειο αναγνωρίζοντας τη μεγαλύτερη αγοραία αξία του ακινήτου.

[2] Στα βιβλία των εταιρειών τα ακίνητα ήταν καταχωρημένα στην αντικειμενική τους αξία, στην οποία δηλώθηκε ότι αγοράστηκαν. Τα υπόλοιπα χρήματα πληρώθηκαν όπως είναι κοινή πρακτική κάτω από το τραπέζι. Η τράπεζα όμως δεν είχε τη δυνατότητα να πληρώσει κάτω από το τραπέζι, οπότε θα έπρεπε να δηλωθεί η πραγματική τιμή αγοράς, πράγμα που θα σήμαινε ότι για κάθε πώληση ακινήτου θα αντιστοιχούσε μεγάλο κέρδος για την εταιρεία διαχείρισης ακινήτου. Το ακίνητο πωλούνταν λοιπόν στον ενδιάμεσο τρίτο στην αντικειμενική του αξία και λίγες μέρες μετά αυτός το μεταβίβαζε στην τράπεζα στη πραγματική. Τα φυσικά πρόσωπα δεν πληρώνουν φόρο για υπεραξία από πώληση ακινήτου. Αυτός είναι ένας συνηθισμένος τρόπος φοροδιαφυγής στην περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων μεταξύ εταιρειών.