Ο ΑΔΟΛΦΟΣ ΣΤΙΣ ΚΑΛΠΕΣ

iskra

Του ΑΡΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ*

Λίγους μήνες μετά τις γερμανικές εκλογές του Ιουλίου του 1932, ο Helmut von Wilucki, ένας από τους σημαντικότερους προπαγανδιστέςτου ναζιστικού κόμματος (NSDAP), παρουσίασε μια εκτενή αναφορά στις μεθόδους που χρησιμοποίησε το κόμμα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου. Η προεκλογική ρητορική του Χίτλερ ήταν φυσικά στηριγμένη στον φόβο για το μέλλον που θα επιφύλασσαν οιαντίπαλοί του στο γερμανικό λαό, ενώ προέτασσε με κάθε ευκαιρία την ανάγκη εθνικής ενότητας πέρα από πολιτικά και, κυρίως, ταξικάσύνορα. Αυτό που ενδιέφερε όμως τον Helmut von Wilucki ήταν να διερευνήσει τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για να φτάσει το μήνυμα στους ψηφοφόρους.

Έχοντας ήδη εξασφαλίσει την οικονομική στήριξη μεγάλων βιομηχάνων, όπως ο Κρουπ, η προεκλογική εκστρατεία του Χίτλερ κατάφερε να «πνίξει» τον Τύπο της εποχής με καταχωρίσεις ενώ εμπλουτίστηκε με κινηματογραφικά σποτ, τα οποία μάλιστα περιλαμβάνουν για πρώτη φορά και ήχο (χάρη στη συνεργασία με τη θυγατρική της αμερικανικής FOX Films). «Προγραμματίσαμε τουλάχιστον 200 παρουσιάσει ενώ τοποθετήσαμε τα φιλμ μας και μέσα σε κανονικές προβολές ταινιών» έγραφε οWilucki μη μπορώντας να κρύψει τον ενθουσιασμό του για τις προοπτικές που άνοιγε ο ομιλών κινηματογράφος στην προεκλογική προπαγάνδα. «Οι ταινίες με ήχο – έλεγε ο ίδιος – θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην προπαγάνδα μας, ιδιαίτερα όταν μειωθεί το κόστος και καταστούν πιο προσιτές στις τοπικές οργανώσεις».

Εξίσου πρωτοποριακή για την εποχή της ήταν και η κεντρική αφίσα των εκλογών του Ιουλίου του 1932. Ενώ οι σύμβουλοι επικοινωνίας των άλλων κομμάτων προωθούσαν αφίσες με έντονα χρώματα και «ηχηρά» συνθήματα, το επιτελείο του Χίτλερ έπαιξε μόνο με το πρόσωπο του ηγέτη σε μαύρο φόντο. Οι σύμβουλοι επικοινωνίας γνώριζαν ότι η εικόνα του Χίτλερ ήταν πλέον γνωστή σε όλη τη χώρα, καθώς ο αρχηγός είχε επισκεφθεί 20 πόλεις σε διάστημα έξι ημερών, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά αεροπλάνο σε προεκλογική εκστρατεία. Μέχρι την εξάπλωση της τηλεόρασης κανένα άλλο επικοινωνιακό επιτελείο δεν είχε τη δυνατότητα να προωθεί τη φυσιογνωμία του αρχηγού του κόμματος με την επιτυχία που σημείωσε η ομάδα του Χίτλερ χάρη στο αεροπλάνο.

Εκτός όμως από το να θέσουν την τεχνολογία στην υπηρεσία της προεκλογικής εκστρατείας, οι προπαγανδιστές του Χίτλερ ομαδοποιούν και τις πιο επιτυχημένες τεχνικές που τους επιτρέπουν να στήσουν το προφίλ του «λαϊκού ηγέτη». Ο ίδιος ο Γκέμπελς, πριν από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 1932, παρουσιάζει στο επιτελείο του και τον ίδιο τον αρχηγό του κόμματος συγκεκριμένες συμβουλές που χρησιμοποιούνται και σήμερα σε προεκλογικές περιόδους. Στο περίφημο κείμενο του με τίτλο «Ψηφίζουμε Αδόλφο Χίτλερ» τονίζεται ότι ο ηγέτης του κόμματος «κέρδιζε το ψωμί του σαν απλός χειρώνακτας εργάτης και έτσι γνώρισε από πρώτο χέρι τη φτώχεια». Οι οπαδοί του, συνέχιζε ο Γκέμπελς, «δεν πιστεύουν σε διαφοροποιήσεις ανάμεσα σε επαγγέλματα και τάξεις» και εναποθέτουν σε αυτόν τις ελπίδες τους για «μια ένωση όλων των Γερμανών».

Ιδιαίτερη βαρύτητα έδινε το επιτελείο προπαγάνδας των εθνικοσοσιαλιστών στην «αντιμαρξιστική εκπαίδευση» των στελεχών του κόμματος – γεγονός που αποδεικνύει ποιος ήταν ο βασικός αντίπαλος που καλούνταν να αναχαιτίσει ο ναζισμός. Οι υποψήφιοι του κόμματος καλούνταν να διαβάσουν τα βασικότερα κείμενα του Μάρξ, του Ενγκελς και του Λένιν με στόχο να μπορούν να αντικρούσουν τα επιχειρήματά τους όταν απευθύνονταν σε εργάτες. Όπως ανέφερε σε ειδικό εγχειρίδιο που εξέδωσε ο ναζιστής (πρώην αναρχικός) Φρίτζ Ερτερ, «η προπαγάνδα μας πρέπει να καθιστά σαφές στον Γερμανό Εργάτη ότι κείμενα όπως το «Κομουνιστικό Μανιφέστο» είναι ουτοπικά και πως η υλιστική φιλοσοφία και τα οικονομικά του «Κεφαλαίου» είναι εσφαλμένα και οδηγούν στη λάθος κατεύθυνση». Παρ΄όλα αυτά, ο Ερτερ, όπως και οι περισσότεροι ακροδεξιοί του σήμερα, αδιαφορούσε για τις διαφοροποιήσεις στις τάξεις των κομμουνιστών ενώ συχνά «τσουβάλιαζε» στον αντίπαλο στρατόπεδο ακόμη και τους Σοσιαλιστές του SPD.

Ενώ όμως η πολιτική ουσία της αντιπαράθεσης αφορούσε τους κομμουνιστές, η ρητορική των στελεχών του Χίτλερ στρεφόταν όλο και εντονότερα εναντίον των Εβραίων, οι οποίοι κατηγορούνταν για όλα τα δεινά της Γερμανίας, όπως οι μετανάστες σηκώνουν σήμερα το βάρος κάθε αποτυχημένης οικονομικής πολιτικής. Είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν σε κάθε αναφορά στην ανεργία υπονοούνταν ότι ο αριθμός των ανέργων είναι ίσος με αυτόν των Εβραίων - θέση που αναπαράγεται ακόμη και σήμερα απόπρωθυπουργικά χείλη στην Ελλάδα όταν αναφέρεται ότι «έχουμε ένα εκατομμύριο ανέργους και ένα εκατομμύριο μετανάστες».

Οι προεκλογικές εκστρατείες του Χίτλερ θα φέρουν το ναζιστικό κόμμα στην πρώτη θέση στις ομοσπονδιακές εκλογές του Ιουλίου του 1932 επιτρέποντας αργότερα στον Χίτλερ να πάρει την εξουσία - παρά το γεγονός ότι δεν πήρε ποτέ με το μέρος του την πλειοψηφία των Γερμανών Ψηφοφόρων. Μερικοί καλοί σύμβουλοι επικοινωνίας, με την οικονομική στήριξη των βιομηχάνων της εποχής, εξασφάλισαν ότι ο φόβος θα έφτανε σε κάθε γωνία της επικράτειας.

*Δημοσιεύθηκε στην «Εφημερίδα των Συντακτών» το Σάββατο 3 Ιανουαρίου 2015