Σάββατο 10 Ιανουαρίου 2015

Ένα Νόμπελ για την Ευρώπη

  
Στις 12.10.2012 η Νορβηγική ακαδημία, εκπλήσσοντας πολύ κόσμο, ανακοίνωσε τη βράβευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το Νόμπελ Ειρήνης. Η επιλογή ξένισε σε πολλούς. Η ΕΕ διανύει τη χειρότερη περίοδο της ιστορίας της. Μαστίζεται από μια άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση και δείχνει ανήμπορη να αντιδράσει όχι μόνο για να την ξεπεράσει, αλλά έστω και για να αμβλύνει τις επιπτώσεις της. Το Νόμπελ της απονεμήθηκε για πολιτικούς λόγους. Για να τονώσει την εμπιστοσύνη των λαών στην ηγεσία της ΕΕ, έτσι ώστε αυτή να μπορέσει να κάνει την απαραίτητη υπέρβαση για την ανάσχεση της κρίσης. Αυτή η πολιτική διάσταση έκανε πολλούς να δυσανασχετήσουν και να υποστηρίξουν ότι με τόσες κοινωνικές αναταραχές στο εσωτερικό της, η ΕΕ δεν άξιζε αυτό το βραβείο.
Σε αυτό το σημείο όμως ας αναλογιστούμε ποιοι έχουν βραβευτεί στο παρελθόν με το συγκεκριμένο βραβείο. Έκτος από τη μητέρα Τερέζα και τον Martin Luther King με το συγκεκριμένο βραβείο έχουν βραβευτεί προσωπικότητες όπως ο Κισιγκερ, ο Ντε Κλερκ και ο Γιτζάκ Ραμπίν. Πρόσφατα απονεμήθηκε στον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα χωρίς αυτός να έχει κλείσει ένα χρόνο θητείας. Το συγκεκριμένο βραβείο λοιπόν δεν πρέπει να παίρνεται πλέον τόσο στα σοβαρά. Αντικειμενικά όμως το άξιζε η ΕΕ;

Η άποψή μου είναι πως ναι το άξιζε. Η Ευρώπη έχει μια μακρά ιστορία καταγεγραμμένων καταστροφικών πολέμων στο ενεργητικό της. Οι μεγάλες δυνάμεις διεξήγαγαν άπειρες μάχες πάνω στην ήπειρο για εκατοντάδες χρόνια. Ο πόλεμος βέβαια δεν έχει πάψει ξαφνικά από την ίδρυση της ΕΕ. Τα κράτη μέλη συνεχίζουν να διεξάγουν πολέμους, απλώς σε άλλες περιοχές του κόσμου, μερικές φορές ακόμα και σε Ευρωπαϊκό έδαφος (πχ στη Γιουγκοσλαβία). Αυτό που άλλαξε ριζικά όμως είναι το ότι πλέον δε διεξήγαγαν πόλεμο μεταξύ τους. Μέλη της ΕΕ δεν έχουν ποτέ συμπλακεί σε πόλεμο μεταξύ τους και όσο η ΕΕ διευρύνεται, τόσο η «ζώνη ειρήνης» μεγαλώνει. Αυτός είναι και ένας σημαντικός λόγος που η Τουρκία δεν έχει ακόμα ενταχθεί στην ΕΕ. Οι μεγάλες διαφορές που έχει με την Ελλάδα και την Κύπρο δυσχεραίνουν πολύ τις ενταξιακές της διαπραγματεύσεις.
Θα μπορέσει όμως το βραβείο να δώσει ώθηση στην ΕΕ να ξεπεράσει την οικονομική κρίση που τη μαστίζει; Η εκτίμησή μου είναι πως όχι. Το γεγονός και μόνο ότι υπήρξε αμηχανία σχετικά με το ποιος θα έπρεπε να παραλάβει το βραβείο εκ μέρους της, δείχνει πόσο διχασμένη είναι ακόμα η ΕΕ. Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή στους κόλπους της ένωσης μια ξεκάθαρη ηγεσία, η οποία να λάβει μια απόφαση, έστω και λάθος απόφαση, για να ξεκολλήσει την ήπειρο από το τέλμα.
Η καλύτερη περιγραφή της κρίσης που μαστίζει την ΕΕ ανήκει παραδόξως στον μεγαλοεπενδυτή George Soros. Σύμφωνα λοιπόν με τον Soros το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν θνησιγενές από την αρχή. Ούτε η ΕΚΑΧ, ούτε η συνθήκη της Ρώμης το 57, ούτε το Μάαστριχτ, ούτε καν η εισαγωγή του Ευρώ μπορούσαν να διασφαλίσουν μια μακροπρόθεσμα βιώσιμη ένωση. Αυτό, οι ευρωπαίοι ηγέτες που σφυρηλάτησαν την ένωση από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το γνώριζαν πολύ καλά. Δε μπορούσαν όμως να επιδιώξουν μια ολοκληρωμένη ένωση απ΄ ευθείας. Οι λαοί της Ευρώπης δε θα μπορούσαν να δεχτούν ότι οι χτεσινοί τους αντίπαλοι στο πεδίο της μάχης θα είναι οι σημερινοί συμπολίτες τους και σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσαν να αποδεχτούν οι Γάλοι Γερμανό πρόεδρο ή το αντίστροφο.
Πως λοιπόν επιβίωσε ένα εξ’ αρχής θνησιγενές σχήμα. Η απάντηση που δίνει ο γνωστός επενδυτής είναι ότι η ΕΕ εξελίχθηκε σαν μια τυπική χρηματιστηριακή φούσκα. Κάθε φορά που οι ηγέτες της αντιμετώπιζαν ένα εμπόδιο ή μια μικρή κρίση, απαντούσαν με την επέκταση και εμβάθυνση της ένωσης. Αν όλα πήγαιναν καλά μάλιστα κάποια στιγμή θα επιτυγχανόταν η πλήρης ενοποίηση και η ένωση θα σταθεροποιούνταν ως ενιαίο ομόσπονδο κράτος. Οι μικρές και μεγάλες υπερβάσεις είναι που κράτησαν την ΕΕ όρθια. Τι συμβαίνει όμως με τη σημερινή κρίση και γιατί απειλεί την υπόσταση ολόκληρης της ένωσης;
Αντίθετα με το παρελθόν, όπου οι Ευρωπαίοι ηγέτες απαντούσαν σε κάθε κρίση με μεγαλύτερη ενοποίηση, στη σημερινή κρίση τα πράγματα άλλαξαν. Κρίσιμη στιγμή για το σπάσιμο της φούσκας της ΕΕ, ήταν κατά τον αμφιλεγόμενο επενδυτή μια δήλωση της Αγγέλα Μέρκελ το 2008. Τι δήλωσε λοιπόν η Γερμανίδα Καγκελάριος; Είπε ότι κάθε εθνικό κράτος θα ήταν υπεύθυνο για τις δικές του τράπεζες. Η μεγάλη πρόκληση που αντιμετώπιζε η ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία ήταν μια άνευ προηγουμένου τραπεζική κρίση. Σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν οι Ευρωπαίοι ηγέτες τι έλεγαν; Έλεγαν όλοι μαζί. Τι είπε η Καγκελάριος; Είπε ο καθένας μόνος του. Οι ηγέτες του παρελθόντος επέλεγαν να χάσουν λίγη από την εθνική κυριαρχία της χώρας τους προς όφελος της ενδυνάμωσης και επιβίωσης της ΕΕ. Η Καγκελάριος προέταξε το βραχυπρόθεσμο όφελος για τη χώρα της. Να πούμε βέβαια ότι αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, στους Γερμανούς πολίτες λογοδοτεί όχι στους Ευρωπαίους.
Οι «αγορές» παραδόξως δεν πήραν το μήνυμα έγκαιρα. Χρειάστηκε πάνω από ένας χρόνος μέχρι να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της δήλωσης της Καγκελαρίου και να ξεκινήσουν την επίθεση εναντίον των πιο αδύναμων οικονομιών της Ευρωζώνης. Αυτό και μόνο είναι απόδειξη ότι η λειτουργία τους κάθε άλλο παρά ιδανική είναι. Η επίθεση στα ελληνικά ομόλογα θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει χωρίς καθυστέρηση.

Σκοπός του βραβείου λοιπόν είναι να τονώσει το ηθικό της ένωσης. Θα είναι όμως αρκετό; Η ένωση θα χρειαστεί να κάνει μια ακόμα υπέρβαση για να επιζήσει της κρίσης, όπως τόσες φορές έκανε στο παρελθόν. Διαφορετικά πολύ σύντομα ο καθένας από μας σύντομα θα τραβήξει το δικό του δρόμο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου