Τα Δεκεμβριανά και η χαμένη ευκαιρία του Συνεδρίου του Λιβάνου

Νέα Πολιτική 

  

Του Σπύρου Λυγκούρη*

 Τις τελευταίες μέρες έχει αναπτυχθεί έντονη δημόσια συζήτηση για τα Δεκεμβριανά του 1944. Αυτό που άλλοι βλέπουν ως «ανεξήγητη ήττα» και άλλοι ως «περήφανη Νίκη της Ελλάδας και της Δημοκρατίας» αποτελεί μια από τις μελανότερες σελίδες της σύγχρονης ιστορίας της χώρας. Κι όμως, μόλις λίγο καιρό πριν τα Δεκεμβριανά, η Ελλάδα έχασε μια μεγάλη ιστορική ευκαιρία για εθνική συμφιλίωση και ενιαία πορεία του έθνους, με την, δυστυχώς ριφθείσα στον κάλαθο αχρήστων της ελληνικής ιστορίας, προσπάθεια του «Συνεδρίου του Λιβάνου (17-20 Μαΐου 1944)» για την δημιουργία Κυβέρνησης εθνικής ενότητας.

 Η είσοδος της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (28.10.1940) ήρθε σε μια στιγμή που αποτελεί την απόληξη μιας τραυματικής περιόδου, αυτής του Μεσοπολέμου. Το 1922 με την Καταστροφή της Σμύρνης και τις μυριάδες των εξαθλιωμένων χριστιανών προσφύγων της Μικράς Ασίας έφερε το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, που είχε αναθρέψει γενιές Ελλήνων από το 1847 και μετά. Το ιδεολογικό κενό που ακολούθησε συνέπεσε με την γενική αστάθεια που επήλθε ως συνέπεια του Εθνικού Διχασμού μεταξύ βενιζελικών και μοναρχικών. Η έλευση της Οικονομικής Κρίσης του 1929 (στην Ελλάδα επισημοποιήθηκε με το Χρεωστάσιο του 1932) με την κοινωνική καχεξία, που την ακολούθησε, απονομιμοποίησε τον κοινοβουλευτισμό, ανοίγοντας τον δρόμο στην εκτροπή της μεταξικής δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου 1936.

 Την περίοδο 1941-1944 η Τριπλή Κατοχή από τις Δυνάμεις του Άξονα επέφερε ένα δραματικό κενό εξουσίας και νομιμοποίησης. Η φυγή των υπολειμμάτων του καθεστώτος Μεταξά και των κυριότερων πολιτικών στελεχών των Παλαιών Κομμάτων υπό τον Βασιλιά Γεώργιο Β’ στην Αίγυπτο συνοδεύτηκε από την ανακήρυξη της πρώτης «Κυβέρνησης Δωσιλόγων» υπό τον Γεώργιο Τσολάκογλου. Η συνέχιση της υπαγωγής των κρατικών Αρχών και των δυνάμεων Ασφαλείας στις Κατοχικές κυβερνήσεις και επομένως στις Δυνάμεις Κατοχής (κυρίως στους Γερμανούς ) τις απονομιμοποίησε στα μάτια των απλών ανθρώπων, οι οποίοι έβλεπαν να δημιουργείται σιγά-σιγά ένας «νέος Κόσμος», αυτός των βουνών από τις αντάρτικες οργανώσεις, κυρίως από το ΕΑΜ με την δημιουργία της «Ελεύθερης Ελλάδας» και από τον ΕΔΕΣ στην ζώνη της δικής του δράσης στην Ήπειρο. Οι κυριότερες αντάρτικες ομάδες στα καταστατικά τους κείμενα αναφέρονται στην μεταπολεμική μοίρα της χώρας την οποία διαχωρίζουν από την προπολεμική, καθώς επιθυμούσαν ρήξη με το παρελθόν της δικτατορίας και του Εθνικού Διχασμού. Για αυτό και έκριναν την επιστροφή του Βασιλέως Γεωργίου Β’ ανεπιθύμητη. Η ανάπτυξη της Αντίστασης στην Ελλάδα φαίνεται να ακολουθεί την γενικότερη ευρωπαϊκή πορεία, όπου οι δυνάμεις της Αντίστασης δεν πολεμάνε μόνο για τον διωγμό του κατακτητή, αλλά και για την δημιουργία μιας νέας πολιτικής τάξης πραγμάτων μετά τον Πόλεμο.

 Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, όλα κατέληξαν διαφορετικά. Η προσπάθεια δημιουργίας Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας με το Συνέδριο του Λιβάνου (17-20 Μαΐου 1944) αντικατόπτριζε την ανάγκη συμβιβασμού μεταξύ των παλαιών και νέων πολιτικών δυνάμεων σε ένα πλαίσιο αντίστοιχο της Γαλλίας και της Ιταλίας. Αυτή η προσπάθεια ναυάγησε ολοκληρωτικά μπροστά στην παντελή έλλειψη εμπιστοσύνης κάθε παράταξης στις προθέσεις της άλλης, αλλά και εξαιτίας των επιδιώξεων της πάντοτε ισχυρής αγγλικής παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

 Από την σύγκρουση του Δεκεμβρίου του 1944, λίγους μήνες μετά, οι μόνοι κερδισμένοι ήταν οι εκφραστές της μισαλλοδοξίας. Το πλαίσιο αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12.2.1945) και η κλιμακωτή πορεία προς την έκρηξη του Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949) σε μια εποχή, που η Δυτική Ευρώπη ανασυγκροτούνταν μέσα από τα κεφάλαια του Σχεδίου Μάρσαλ, δείχνουν το μέγεθος της καταστροφής και της μεγάλης χαμένης ευκαιρίας…

 *Μεταπτυχιακός φοιτητής Νεώτερης και Σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ΕΚΠΑ