Η μεγαλύτερη απάτη στην ιστορία

Του Βασίλη Παζόπουλου

Κανένα όνομα δεν έχει γίνει περισσότερο συνώνυμο με την απάτη και τα οικονομικά τεχνάσματα από τον Bernie Madoff. Η μεγαλύτερη οικονομική απάτη στην ιστορία των ΗΠΑ ανήλθε σε 65 δισεκατομμύρια δολάρια και αποκαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα, στα τέλη του 2008. 

Η εταιρεία

Το 1960, ο Bernard Madoff ίδρυσε την επενδυτική εταιρεία Bernard L. Madoff Investment Securities. Η επιχείρηση ήταν αρχικά ένας trader εταιρειών πολύ μικρής κεφαλαιοποίησης (penny stocks). Χάρη στις καινοτόμες τεχνολογίες που πρόσφερε η χρήση των υπολογιστών, η εταιρεία γρήγορα μεγάλωσε. Έγινε ένας από τους market makers των ΗΠΑ, με αποκορύφωμα το 2008 που είχε αναρριχηθεί ως η έκτη μεγαλύτερη στη Wall Street.

Η εταιρεία του έγινε διάσημη από το τμήμα της που ασχολούνταν με την παροχή συμβουλών και διαχείριση επενδύσεων, όπου οι επενδυτές μπορούσαν να τοποθετήσουν τα χρήματά τους σε ένα hedge fund. Κατά τη διάρκεια των ετών έδινε μια σχεδόν σταθερή απόδοση στους επενδυτές, λίγο πάνω από 10%. Αρκετά υψηλή απόδοση και κυρίως σταθερή για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάτι το οποίο προσέλκυσε πολλούς ενδιαφερόμενους. Όπως αποδείχτηκε αργότερα, στην πραγματικότητα επρόκειτο για το μεγαλύτερο πρόγραμμα Ponzi παγκοσμίως.

Το σύστημα Ponzi

Ο ορισμός ενός συστήματος Ponzi είναι μια μέθοδος απάτης, που υπόσχεται υψηλές αποδόσεις με ελάχιστο κίνδυνο για τους επενδυτές. Το όνομα προήλθε από τον Charles Ponzi, ένα Ιταλό μετανάστη, ο οποίος το 1920 υποσχόταν 50%  απόδοση των επενδύσεων σε μόνο 90 ημέρες. 

Τα συστήματα Ponzi σχεδιάζονται και διοικούνται από έναν κεντρικό φορέα, ο οποίος χρησιμοποιεί τα χρήματα από νέους, εισερχόμενους επενδυτές για την αποπληρωμή των υποσχόμενων αποδόσεων προς τους παλαιότερους. Αυτό καθιστά το εγχείρημα να φαίνεται κερδοφόρο, παρ΄ όλο που δεν δημιουργείται πραγματικό κέρδος.

Για να αποφύγουν τους επενδυτές να διεκδικήσουν τα κέρδη τους, τα συστήματα Ponzi τους ενθαρρύνουν να παραμείνουν στο παιχνίδι και να κερδίσουν ακόμα περισσότερα χρήματα. Για να διαιωνιστεί η κατάσταση, το μόνο που χρειάζεται είναι να διαφημίζουν στους άλλους επενδυτές πόσα χρήματα κερδίζουν σε τακτά χρονικά διαστήματα, χωρίς στην πραγματικότητα να εκταμιεύσουν τίποτα από τα κέρδη τους.

Παντού υπάρχει ένας Έλληνας

Το 1999, ο ελληνικής καταγωγής Harry Markopolos, έμαθε για πρώτη φορά πληροφορίες σχετικά με ένα ταμείο το οποίο ισχυριζόταν ότι είχε μια σταθερή απόδοση περίπου 1-2% κάθε μήνα. Αυτό τον έκανε να υποψιαστεί πως κάτι δεν πήγαινε καλά.

Ο Markopolos ισχυρίζεται ότι του πήρε μόλις πέντε λεπτά κοιτάζοντας τους αριθμούς για να συνειδητοποιήσει ότι η όλη διαδικασία ήταν μια απάτη. Λέει ότι του πήρε άλλες τέσσερις ώρες για να αντιστρέψει το μηχανισμό που δούλευε το hedge fund και να αποδείξει ότι τα χρήματα θα μπορούσαν να υπάρχουν μόνον μέσω απάτης. 

Τον Μάη του 1999, κατάγγειλε τον Bernard Madoff στη SEC, την αμερικάνικη Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Η SEC δεν έλαβε κανένα μέτρο, ακόμη και όταν ο  Markopolos κατέθεσε μια πιο λεπτομερή έκθεση το 2001. Τέσσερα χρόνια αργότερα, έστειλε ένα υπόμνημα 21 σελίδων προς την SEC, με τίτλο «Η μεγαλύτερη απάτη Hedge Fund σε παγκόσμιο επίπεδο».

Ωστόσο, ο Madoff συνελήφθη για πρώτη φορά το 2008, οκτώ χρόνια μετά την κατάθεση της πρώτης αναφοράς του.

Η πρόσβαση στις αρχές

Η οικογένεια Madoff είχε με τα χρόνια αποκτήσει πρόσβαση στους νομοθέτες και τις αρχές της Ουάσιγκτον. Ο ίδιος ήταν πρόεδρος στο διοικητικό συμβούλιο της Securities Industry Association. Επίσης, η ανιψιά του Shana παντρεύτηκε έναν ανώτερο αξιωματούχο της SEC, προσθέτοντας  μια άμεση πρόσβαση της οικογένειας στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.

Ίσως ο μεγαλύτερος λόγος της ικανότητας του Madoff να αποφεύγει τα προβλήματα για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν η ίδια η λειτουργία της SEC. Το 2011 αποκαλύφθηκε ότι είχε επιβάλει κυρώσεις σε οκτώ υπαλλήλους για το χειρισμό τους στην υπόθεση. Η έκθεση ανέφερε ότι το σκάνδαλο είχε ως αιτία την εμπλοκή ανειδίκευτου στα χρηματοοικονομικά προσωπικού.

Ο κανόνας της πληρωμής 5% 

Η ομοσπονδιακή νομοθεσία απαιτεί από τα ιδιωτικά ιδρύματα να αποδίδουν στους επενδυτές 5% των κεφαλαίων τους κάθε χρόνο. Επειδή ο Madoff με το κύρος του κατάφερνε να μαζέψει κυρίως χρήματα για φιλανθρωπικά ιδρύματα, μπορούσε να αποφύγει ξαφνικές ή απροσδόκητες αναλήψεις.

Για παράδειγμα, αν το επενδυόμενο κεφάλαιο ήταν 1 δισεκατομμύριο δολάρια, η απάτη θα μπορούσε να συνεχιστεί για 20 χρόνια, διανέμοντας 50 εκατομμύρια ετησίως, χωρίς καν να χρειαστεί να λάβει χρηματοδότηση από νέους επενδυτές.

Το τέλος

Ο Madoff Βρέθηκε ένοχος για όλες τις κατηγορίες, όπως ξέπλυμα χρήματος, κλοπή και ψευδορκία. Τον Ιούνιο του 2009, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 150 ετών.

Η καταδίκη του σε τόσο αυστηρή ποινή, δεδομένης της μεγάλης ηλικίας του, είναι περισσότερο συμβολική παρά κυριολεκτική. Μετά από δίκες που κράτησαν καιρό, πέντε από τους υπαλλήλους του Madoff κρίθηκαν ένοχοι για το ρόλο τους στο σύστημα Ponzi. 

Ο 47χρονος γιός του Andrew, πάλεψε με χημειοθεραπεία να αντιμετωπίσει τον καρκίνο που διεγνώσθη την περίοδο της αποκάλυψης της απάτης. Υπέκυψε το καλοκαίρι του 2014.

Ο αδελφός του Mark, σε ηλικία 46 ετών, δύο χρόνια ακριβώς μετά τη σύλληψη του πατέρα του, αυτοκτόνησε μην αντέχοντας την κατακραυγή του κόσμου.

* Ο Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής

vpazopoulos@gmail.com

* * Αγαπητοί φίλοι, με ιδιαίτερη χαρά σας ανακοινώνω πως από αυτήν την εβδομάδα θα διατίθεται το πρώτο βιβλίο μου, με τίτλο Επενδυτές Χωρίς Σύνορα. Η φιλοσοφία του είναι παρόμοια με τα άρθρα που διαβάζετε στο Capital.gr. Θεωρώ πως θα φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο, ειδικά σε εκείνους που επιθυμούν να υπερπηδήσουν τα στενά όρια της εγχώριας οικονομίας και να ανοίξουν τα πανιά τους σε αγορές που προσφέρουν πραγματικές ευκαιρίες.Περισσότερες λεπτομέρειες για το βιβλίο, την επίσημη παρουσίαση του που θα πραγματοποιηθεί σε λίγες ημέρες στο Χίλτον, καθώς και για το σεμινάριο που θα προηγηθεί στον ίδιο χώρο, θα βρείτε στο www.ependytes.com

Πηγή:www.capital.gr