Μπορεί η Κίνα να αυτομεταρρυθμιστεί σε Κράτος Δικαίου;

Νέα Πολιτική

♦ Του Στάθη Καραπάνου*

Οι Κινέζοι αγρότες, βλέποντας τη γη τους να κατάσχεται αυθαίρετα από κατασκευαστικές εταιρίες με την σύμπραξη των τοπικών αρχών, είναι συχνά αναγκασμένοι να αμύνονται βίαια, με αποτέλεσμα να δέχονται ακόμη περισσότερη βία. Αυτό συμβαίνει, γιατί γνωρίζουν ότι οι τοπικοί δικαστές βρίσκονται υπό τον έλεγχο των τοπικών κυβερνητών, οπότε ακόμα και αν θελήσουν να κινηθούν νομικά, δεν θα δικαιωθούν. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, η φωνή τους φτάνει στα κεντρικά όργανα του Κράτους, τα οποία τιμωρούν απ’ ευθείας τους εν λόγω διεφθαρμένους κυβερνήτες, χωρίς δίκη.

Αντίστοιχα, χιλιάδες υψηλόβαθμα στελέχη του Κομουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ) διώκονται τα τελευταία δύο χρόνια για διαφθορά από την Κεντρική Επιτροπή Πειθαρχίας και Επιθεώρησης του Κόμματος και όχι από τους δικαστές.

Αυτό το κενό ενός αξιόπιστου νομικού πλαισίου έχει προκαλέσει την αγανάκτηση των πολιτών από τη μία και έναν γενικό πανικό μεταξύ των κομματικών στελεχών του ΚΚΚ από την άλλη.

Αυτό ήταν το κλίμα εντός του οποίου, ίσως απρόσμενα, ανακοινώθηκε το κεντρικό θέμα της 4^ης Ολομέλειας του 18^ου Συνεδρίου του ΚΚΚ, που έλαβε χώρα από 20 έως 23 Οκτωβρίου στο Πεκίνο. Το θέμα αυτής της σημαντικής ετήσιας συνάντησης, στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 300 πολιτικοί ηγέτες της Κίνας και η οποία χαράζει τον δρόμο για τις μεταρρυθμίσεις των επομένων ετών, ήταν «Η διακυβέρνηση του Κράτους με βάση το Νόμο» (yifa zhiguo στα κινέζικα).

Όπως ήταν αναμενόμενο από τους περισσότερους ειδικούς, το αποτέλεσμα του Συνεδρίου δεν σηματοδότησε σε καμία περίπτωση έναν ουσιαστικό διαχωρισμό της δικαστικής εξουσίας από την εκτελεστική και τη νομοθετική, διαχωρισμός ο οποίος αποτελεί το κέντρο της πολιτικής ιδεολογίας και της θεσμικής λειτουργίας του Δυτικού κόσμου. Αντίθετα, επιβεβαίωσε την απόλυτη εξουσία του ΚΚΚ. Στο ανακοινωθέν αναφέρεται πως: «Το Κόμμα θα πρέπει να κυβερνά τη χώρα με βάση το Σύνταγμα και θα πρέπει να ελέγχει τον κομματικό μηχανισμό, με βάση τους δικούς του εσωτερικούς κανονισμούς». Το ζήτημα είναι όμως ότι, η ερμηνεία του Συντάγματος και η επιτήρηση της εφαρμογής του, παραμένει στα χέρια του ΚΚΚ.

Ωστόσο, το ότι «Η διακυβέρνηση του Κράτους με βάση το Νόμο» έγινε πλέον κεντρικό θέμα στην πολιτική σκηνή της Κίνας, δεν είναι και λίγο για τα δεδομένα αυτής της χώρας. Η σημαντική προβολή του συγκεκριμένου θέματος αποτελεί σχεδόν χωρίς καμία αμφιβολία μια προσπάθεια του Σι Τζινπίνγκ να επικαλύψει με ένα «θεσμικό πέπλο», τα αυταρχικά μέτρα που εφαρμόζει, τόσο εναντίον των διεφθαρμένων κομματικών στελεχών όσο και εναντίον των κινέζων πολιτών, όταν έχουν ενστάσεις απέναντι στην εξουσία.

Το αποτέλεσμα της εν λόγω ολομέλειας πάντως θα μπορούσε να ερμηνευθεί και κάπως διαφορετικά. Όπως σημειώνει ο Καρλ Μίντζνερ, έγκριτος αναλυτής, σε σχετικό του άρθρο για το περιοδικό China File, ο Κινέζος πρόεδρος έχει πιθανόν την πολιτική συγκατάθεση του κόμματος για να προχωρήσει σε κάποιες, έστω και περιορισμένες αλλαγές του δικαστικού συστήματος της χώρας, εξασφαλίζοντας στους δικαστές μεγαλύτερη ανεξαρτησία. Ήδη έχουν γίνει κάποιες παρεμβάσεις προς αυτήν την κατεύθυνση.

Η δημιουργία ενός Κράτους Δικαίου με «κινέζικα χαρακτηριστικά» είναι η συνηθισμένη πλέον έκφραση που χρησιμοποιούν οι εκπρόσωποι της κινεζικής κυβέρνησης για να περιγράψουν το στόχο τους. Η ουσία πάντως είναι, πως το κόμμα θα συνεχίσει να έχει αυτό την τελευταία λέξη, στο τι είναι σωστό, τι είναι αποδεκτό και τι όχι, στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα της Κίνας.

* Σινολόγος, ερευνητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Νάπολης «L’Orientale»