Τρίτη 21 Οκτωβρίου 2014

Καρυδότσουφλο η Ελλάδα στο πέλαγος της διεθνούς αστάθειας

AKIOE

Οι Παρασκευές είναι ψυχολογικά κρίσιμες μέρες για τις χρηματιστηριακές αγορές που αντιμετωπίζουν κύμα πωλήσεων, γιατί μεσολαβεί ένα διήμερο αδράνειας μέσα στην αμφιβολία και το φόβο για την επόμενη μέρα, που αυξάνει τις πιθανότητες νέας απότομης πτώσης των αξιών.
Γι' αυτό και είθισται τις Παρασκευές να γίνονται συντονισμένες παρεμβάσεις (φραστικές και χρηματικές) για τη στήριξη των αγορών από κεντρικές τράπεζες και θεσμικούς επενδυτές για την ανατροπή της πτωτικής τάσης και την καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης και αισιοδοξίας στο μέλλον.

Υπ' αυτή την έννοια η άνοδος του Χ.Α. κατά 7,2% και η πτώση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων από 8,9% σε 8,3% την Παρασκευή πρέπει να θεωρείται εν πολλοίς αναμενόμενη μετά την κίνηση στήριξης των ελληνικών τραπεζών από την ΕΚΤ και τις δηλώσεις εμπιστοσύνης των Ευρωπαίων προς την Ελλάδα εφ' όσον τηρεί τις προγραμματικές δεσμεύσεις της.

Αυτό που, ωστόσο, δεν άλλαξε είναι η γύμνια της αδύναμης κι ευάλωτης κατάστασης στην οποία περιήλθε και παραμένει η ελληνική οικονομία, παρά τα 6 χρόνια ύφεσης και εξαιτίας της πολιτικής της άνισης και διαρκούς λιτότητας. Οπως, επίσης, η συνεχιζόμενη πύκνωση του ορίζοντα της παγκόσμιας οικονομίας από μαύρα απειλητικά σύννεφα που σκιάζουν τη μέχρι πρότινος ευφορία των αγορών...

Αν, λοιπόν, κάτι εκπλήσσει είναι η εμμονή του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης στον ισχυρισμό πως «το κλίμα των τελευταίων ημερών δεν αντανακλά την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και τις προοπτικές της» και η διαβεβαίωση του ΥΠΟΙΚ Γκ. Χαρδούβελη πως «εφ' όσον επιδείξουμε ψυχραιμία, προσήλωση στους στόχους και μέγιστη δυνατή πολιτική συναίνεση, μπορεί να οδηγηθούμε σε έξοδο από την κρίση πολύ πιο σύντομα από το αναμενόμενο».


Να θυμίσουμε πως 

το αναμενόμενο είναι τώρα, δηλαδή φέτος, που η κυβέρνηση προσδοκά ανάκαμψη 0,6% ή το αργότερο το 2015, που προβλέπει ανάπτυξη 3% (οπότε το «πιο σύντομα από το αναμενόμενο» σημαίνει ισχυρή ανάπτυξη από φέτος).
Μόνο που αν οι αγορές κλονίστηκαν κάπως την τελευταία εβδομάδα και μήνα, είναι επειδή η πραγματική διεθνής οικονομία εμφανίζει συμπτώματα παθογένειας, με την Ευρώπη να σχοινοβατεί ανάμεσα στον αποπληθωρισμό και την ύφεση, την Κίνα και τις ΗΠΑ να επιβραδύνουν το ρυθμό επέκτασής τους και τις χώρες του OPEC να επιδίδονται σε έναν πόλεμο τιμών για την επέκταση των μεριδίων αγοράς τους (ίσως και για να κλονίσουν μη φιλικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες, όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Βενεζουέλα).

Είναι αυτά τα γεγονότα ικανά να ρίξουν στο χάος τις αγορές, προκαλώντας μία νέα κρίση τύπου 2008; Μάλλον όχι, όχι ακόμη τουλάχιστον, ή όχι από μόνα τους. Οι αγορές τρέκλισαν, δεν κατέρρευσαν, και μόνο στην Ελλάδα υπήρξε τέτοια αίσθηση μέχρι να παρέμβει η... πυροσβεστική. Μάλιστα, οι διεθνείς αγορές δεν έχουν ακόμη εισέλθει σε «περιοχή αρκούδας» (κάμψη πάνω από 20%), εκτός ίσως από την ελληνική (-22% το τελευταίο τρίμηνο), παρά το γεγονός ότι η εκμηδένιση των ομολογιακών αποδόσεων των αναπτυγμένων οικονομιών μαρτυρά μεγάλο επενδυτικό φόβο για επερχόμενο αποπληθωρισμό και ύφεση. Μία απλή σύγκριση με την κρίση του 2008-2009 αρκεί για να καταδειχθεί το πού ακριβώς βρίσκεται μία πιθανή νέα κρίση των αγορών.

Συγκεκριμένα, μεταξύ του κορυφαίου σημείου τής προ κρίσης του 2008 και του χαμηλότερου σημείου της, ο αμερικανικός μετοχικός δείκτης S&Ρ 500 είχε πέσει κατά 58% περίπου, ενώ το δολάριο είχε αναιμηθεί κατά 27% αντίστοιχα. Σήμερα, η μείωση του μετοχικού δείκτη και η άνοδος στη μεσοσταθμική ισοτιμία του δολαρίου είναι αμφότερες 8%. Αυτό σημαίνει πως η κρίση που ενδεχομένως οσμίζονται σήμερα οι αγορές είναι ακόμη στην αρχή της, αν υποθέσουμε ότι θα έχει την ίδια εμβέλεια με την προηγούμενη. Είναι όμως έτσι;

Η αλήθεια είναι πως σήμερα δεν έχουμε μία γενικευμένη φούσκα ακινήτων ούτε αντιμετωπίζουμε μία τραπεζική κρίση, όπως το 2008. Ωστόσο, στις ΗΠΑ και τη Βρετανία οι τιμές των ακινήτων έχουν αυξηθεί εκ νέου σημαντικά, ενώ η απομόχλευση στις τράπεζες ελάχιστα προχώρησε, δεδομένου ότι η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης των κεντρικών τραπεζών δημιούργησε νέα χρέη, βοηθώντας τες απλά στον εξωραϊσμό των ισολογισμών τους.


* Στοιχεία ανησυχίας στο παγκόσμιο περιβάλλον

Εκτός από την οικονομική επιβράδυνση και τον αποπληθωρισμό, παρατηρούμε σήμερα και τα εξής πρόσθετα κρίσιμα στοιχεία στο διεθνές περιβάλλον:

1. Το εταιρικό χρέος έχει επανέλθει στα κορυφαία επίπεδα του 2007.

2. Το συνολικό βάρος των χρεών (ιδιωτικών και δημόσιων) έχει αυξηθεί από το 160% του ΑΕΠ το 2001 σε σχεδόν 200% μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2009 και 215% το 2013.

3. Μέχρι πρόσφατα, η ευφορία των αγορών βρισκόταν σε επίπεδα πρωτόγνωρα ακόμη και για το 2007.

4. Το margin debt (δάνεια για αγορές μετοχών) έχει επίσης πλησιάσει τα κορυφαία του επίπεδα.

5. Στις ΗΠΑ, το 70% του καθαρού πλούτου των νοικοκυριών έφθασε να βρίσκεται υπό μορφή χρηματιστηριακών τίτλων. Οποτεδήποτε συνέβη αυτό στο παρελθόν, οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων κατέρρευσαν αμέσως μετά.

6. Οι δισεκατομμυριούχοι κάθονται σε τεράστια ποσά ρευστών διαθεσίμων (π.χ. ο Μπάφετ σε πάνω από 50 δισ. δολάρια ρευστού) ή στοιχηματίζουν σε κάμψη της αγοράς (π.χ. Σόρος).

7. Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και hudge funds (έξυπνο χρήμα) πουλάνε μετοχές ήδη από τις αρχές του 2014.

8. Κανείς δεν γνωρίζει τι θα δείξουν τα στρες τεστ των τραπεζών. Προχθεσινό δημοσίευμα της «Handelsblatt» αναφέρει πως 4 γερμανικές τράπεζες βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού, την ίδια ώρα που η μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα -η Deutsche Bank- είναι η περισσότερο εκτεθειμένη τράπεζα παγκοσμίως στην αγορά παραγώγων.

9. Η γεωπολιτική κρίση βαίνει από το κακό στο χειρότερο. Η κρίση στη Συρία απλώθηκε στο Ιράκ κι ο πόλεμος κατά του ISIS είναι πιθανόν να κλιμακωθεί σε θρησκευτικό πόλεμο μουσουλμάνων-χριστιανών. Συγχρόνως, στην Ουκρανία η εκεχειρία έχει στην πράξη ακυρωθεί και η χώρα τελεί υπό οικονομική, κοινωνική και πολιτική κατάρρευση (χρειάζεται δεκάδες δισ. για να κλείσει τις πληγές της αντί για τα ψίχουλα που παίρνει τώρα), ενώ η ανεξαρτητοποίηση του ανατολικού της μέρους πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

10. Τέλος, υπάρχει η νέα μεγάλη βιοαπειλή πανδημίας από τον ιό Εμπολα, που αναπτύσσεται με γεωμετρική πρόοδο και εκτός, πλέον, αφρικανικών χωρών. Αν εξαπλωθεί σε ΗΠΑ και Ευρώπη, που απ' ό,τι φαίνεται είναι θέμα χρόνου με τα ανεπαρκή μέτρα προστασίας σε συνθήκες γενικών περικοπών στις δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης και περίθαλψης (βλ. καλή ώρα την περικοπή μισού δισ. του ελληνικού προϋπολογισμού 2015), τότε η τούμπα που θα κάνουν οι αγορές δεν θα περιοριστεί σε 15%-20%, αλλά θα πάρει διαστάσεις πιστωτικού κραχ καθώς θα αντανακλά το πάγωμα των εμπορικών συναλλαγών και ταξιδιωτικών μετακινήσεων σε πλανητικό επίπεδο. Αξίζει σχετικά να τονισθεί πως οι μετοχές των αμερικανικών αεροπορικών εταιρειών έπεσαν τις τελευταίες μέρες σε διπλάσια έκταση από τους γενικούς δείκτες μετοχών, καθώς οι δημοσκοπήσεις έδειξαν πως σχεδόν το 50% των Αμερικανών ανησυχούν τόσο πολύ για ένα πιθανό ξέσπασμα πανδημίας που αποφεύγουν τις διεθνείς πτήσεις.

Αν στους παραπάνω παράγοντες συνυπολογίσουμε τη διαρκώς αυξανόμενη ανισότητα εισοδημάτων και πλούτου που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες κοινωνίες και τη συνακόλουθη -μέσω της ζήτησης- αδυναμία οικονομικής ανάπτυξης και δημιουργίας απασχόλησης ικανής να απορροφήσει την ανεργία, τότε θα καταλάβουμε γιατί το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας δεν είναι συγκυριακό, δεν αφορά, δηλαδή, κάποιο κλίμα που «χάλασε» και μπορεί με διορθωτικές κινήσεις πολιτικού εντυπωσιασμού να αλλάξει, αλλά είναι απολύτως πραγματικό και σχετίζεται με τις δομές της εγχώριας και της διεθνούς οικονομίας που συγκρούονται μεταξύ τους (κρίση) σαν τις τεκτονικές πλάκες στο φλοιό της Γης.
Η πολιτική που ακολουθήθηκε έως τώρα δεν μας έβγαλε από την κρίση, απλά κέρδισε χρόνο διορθώνοντας μερικά συμπτώματά της (ελλείμματα). Χρειάζεται αλλαγή πριν ξεσπάσει η νέα κρίση. Πρόσφατο άρθρο του γνωστού περιοδικού «The Atlantic» έφερε τίτλο «Η αισιοδοξία είναι εχθρός της δράσης», υπαινισσόμενο τον εφησυχασμό των ιθυνόντων μπροστά στην επερχόμενη κρίση. Ισως πρέπει να διαβαστεί από Ελληνες και Ευρωπαίους σχεδιαστές πολιτικών λιτότητας που, αμετανόητα αισιόδοξοι, συνεχίζουν να προτείνουν τις ίδιες καταστροφικές συνταγές.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου