kathimerini
Λάθη που στοίχισαν
Ο δρ Κιν θεωρεί ότι η λανθασμένη διάγνωση της ευρωπαϊκής κρίσης –ως κρίσης δημοσίου χρέους– προκύπτει από το γεγονός ότι «οι προκαταλήψεις των συμβατικών οικονομολόγων τους οδηγούν να αγνοούν εντελώς τον ρόλο των ιδιωτικών χρεών». Αυτό, με τη σειρά του, πηγάζει από το «πραγματικά παιδιάστικο» μοντέλο τους για τη δημιουργία του χρήματος. «Θεωρούν ότι όταν κάποιος δανείζεται από κάποιον άλλο στην ιδιωτική οικονομία, η καταναλωτική δυνατότητα του πρώτου αυξάνεται και του δεύτερου μειώνεται, με τρόπο που αλληλοεξουδετερώνονται». Είναι –όπως εξηγεί ο δρ Κιν, με προφανή περιφρόνηση– το «αναδιανεμητικό» μοντέλο του χρήματος, που μετράει μεταξύ των πιστών του τον Μπεν Μπερνάνκι και τον Πολ Κρούγκμαν, βάσει του οποίου ο ιδιωτικός δανεισμός δεν επηρεάζει τα μακροοικονομικά μεγέθη. «Το βασικό στοιχείο της δικής μου προσέγγισης είναι ότι όταν μία τράπεζα χορηγεί ένα δάνειο, δημιουργεί έναν καταθετικό λογαριασμό», αντιτάσσει ο συνομιλητής της «Κ». «Αυτό αυξάνει την καταναλωτική δυνατότητα του δανειολήπτη χωρίς να μειώνει την καταναλωτική δυνατότητα κανενός άλλου. Η αλλαγή στο επίπεδο του χρέους οδηγεί σε αλλαγή στην ποσότητα του χρήματος στην οικονομία και συνεπώς επηρεάζει σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη».
Ας μιμηθούμε τους μετεωρολόγους
 |
Ο Στιβ Κιν, ένας οικονομολόγος διαφορετικός από τους άλλους, λέει τη γνώμη του χωρίς περιστροφές. Μιλώντας στην «Κ», για παράδειγμα, χαρακτηρίζει τα γεγονότα από το 2008 και μετά «δεύτερο Μεγάλο Κραχ». Οπως σημειώνει, οι συνέπειες της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης ήταν λιγότερο καταστροφικές συγκριτικά με τη δεκαετία του 1930, λόγω της «πολύ μεγαλύτερης συμμετοχής του κρατικού τομέα» στην οικονομία. Τουλάχιστον αυτό έγινε στις αγγλοσαξονικές χώρες. Στην Ευρώπη, όπως παρατηρεί, η κρίση επιδεινώθηκε από τις «παράφρονες» διατάξεις στη Συνθήκη του Μάαστριχτ, εξαιτίας των οποίων οι κυβερνήσεις «αντί να αυξήσουν τις δαπάνες τους για να υποκαταστήσουν τη μείωση των ιδιωτικών δαπανών, τις μείωσαν». «Το αποτέλεσμα είναι ότι στην Ευρώπη πραγματικά αναβιώνει το Μεγάλο Κραχ. Μάλιστα στην Ελλάδα και στην Ισπανία τα πράγματα είναι χειρότερα απ’ ό,τι ήταν τότε», σημειώνει ο δρ Κιν.
Συσσώρευση χρέους
Ο Αυστραλός οικονομολόγος, που εντάσσει τον εαυτό του στους «μετα-Κεϊνσιανούς» και είναι fellow της δεξαμενής σκέψης Centre for Policy Development, παρακολουθεί εδώ και δύο δεκαετίες τη συσσώρευση ιδιωτικού χρέους στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Παρ’ όλα αυτά, παραδέχεται ότι «η κλίμακα της ιδιωτικής υπερχρέωσης με εξέπληξε». Οπως προειδοποιεί, δε, η άλλη όψη της άμβλυνσης των συνεπειών της κρίσης χάρη στην κρατική παρέμβαση είναι ότι δεν έλαβε χώρα η ρευστοποίηση που υπήρξε μετά το Μεγάλο Κραχ, με αποτέλεσμα η ανάκαμψη στις ΗΠΑ να «ξεκινάει από πολύ υψηλότερα επίπεδα χρέους» και να είναι «ιδιαιτέρως εύθραυστη».
«Μεγάλο μέρος των χρεών που συσσωρεύθηκαν έως το 2008 έπρεπε να έχουν διαγραφεί», τονίζει ο δρ Κιν. «Αν αυτό οδηγούσε τις τράπεζες σε πτώχευση, θα τις θέταμε υπό εκκαθάριση, οι μέτοχοι και οι ομολογιούχοι θα έχαναν τα λεφτά τους, θα τις αναδιοργανώναμε και θα γινόταν μια νέα αρχή, με πολύ μικρότερο τραπεζικό τομέα». Οι ίδιοι οι δανειολήπτες δεν έχουν ευθύνη αν έλαβαν δάνεια που δεν μπορούν να αποπληρώσουν; «Η πραγματική ευθύνη ανήκει στους τραπεζίτες, που παρότρυναν τον κόσμο να αγοράζει σπίτια, ακόμη κι αν ήταν πέρα από τις δυνατότητές τους, λέγοντάς τους ότι θα αυξηθεί η αξία τους. Κι αυτό (η αύξηση της αξίας) φυσικά εξακολουθούσε να συμβαίνει όσο οι τράπεζες έδιναν στεγαστικά δάνεια».
Συσσώρευση χρέους
Ο Αυστραλός οικονομολόγος, που εντάσσει τον εαυτό του στους «μετα-Κεϊνσιανούς» και είναι fellow της δεξαμενής σκέψης Centre for Policy Development, παρακολουθεί εδώ και δύο δεκαετίες τη συσσώρευση ιδιωτικού χρέους στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Παρ’ όλα αυτά, παραδέχεται ότι «η κλίμακα της ιδιωτικής υπερχρέωσης με εξέπληξε». Οπως προειδοποιεί, δε, η άλλη όψη της άμβλυνσης των συνεπειών της κρίσης χάρη στην κρατική παρέμβαση είναι ότι δεν έλαβε χώρα η ρευστοποίηση που υπήρξε μετά το Μεγάλο Κραχ, με αποτέλεσμα η ανάκαμψη στις ΗΠΑ να «ξεκινάει από πολύ υψηλότερα επίπεδα χρέους» και να είναι «ιδιαιτέρως εύθραυστη».
«Μεγάλο μέρος των χρεών που συσσωρεύθηκαν έως το 2008 έπρεπε να έχουν διαγραφεί», τονίζει ο δρ Κιν. «Αν αυτό οδηγούσε τις τράπεζες σε πτώχευση, θα τις θέταμε υπό εκκαθάριση, οι μέτοχοι και οι ομολογιούχοι θα έχαναν τα λεφτά τους, θα τις αναδιοργανώναμε και θα γινόταν μια νέα αρχή, με πολύ μικρότερο τραπεζικό τομέα». Οι ίδιοι οι δανειολήπτες δεν έχουν ευθύνη αν έλαβαν δάνεια που δεν μπορούν να αποπληρώσουν; «Η πραγματική ευθύνη ανήκει στους τραπεζίτες, που παρότρυναν τον κόσμο να αγοράζει σπίτια, ακόμη κι αν ήταν πέρα από τις δυνατότητές τους, λέγοντάς τους ότι θα αυξηθεί η αξία τους. Κι αυτό (η αύξηση της αξίας) φυσικά εξακολουθούσε να συμβαίνει όσο οι τράπεζες έδιναν στεγαστικά δάνεια».
Λάθη που στοίχισαν
Ο δρ Κιν θεωρεί ότι η λανθασμένη διάγνωση της ευρωπαϊκής κρίσης –ως κρίσης δημοσίου χρέους– προκύπτει από το γεγονός ότι «οι προκαταλήψεις των συμβατικών οικονομολόγων τους οδηγούν να αγνοούν εντελώς τον ρόλο των ιδιωτικών χρεών». Αυτό, με τη σειρά του, πηγάζει από το «πραγματικά παιδιάστικο» μοντέλο τους για τη δημιουργία του χρήματος. «Θεωρούν ότι όταν κάποιος δανείζεται από κάποιον άλλο στην ιδιωτική οικονομία, η καταναλωτική δυνατότητα του πρώτου αυξάνεται και του δεύτερου μειώνεται, με τρόπο που αλληλοεξουδετερώνονται». Είναι –όπως εξηγεί ο δρ Κιν, με προφανή περιφρόνηση– το «αναδιανεμητικό» μοντέλο του χρήματος, που μετράει μεταξύ των πιστών του τον Μπεν Μπερνάνκι και τον Πολ Κρούγκμαν, βάσει του οποίου ο ιδιωτικός δανεισμός δεν επηρεάζει τα μακροοικονομικά μεγέθη. «Το βασικό στοιχείο της δικής μου προσέγγισης είναι ότι όταν μία τράπεζα χορηγεί ένα δάνειο, δημιουργεί έναν καταθετικό λογαριασμό», αντιτάσσει ο συνομιλητής της «Κ». «Αυτό αυξάνει την καταναλωτική δυνατότητα του δανειολήπτη χωρίς να μειώνει την καταναλωτική δυνατότητα κανενός άλλου. Η αλλαγή στο επίπεδο του χρέους οδηγεί σε αλλαγή στην ποσότητα του χρήματος στην οικονομία και συνεπώς επηρεάζει σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη».
Ας μιμηθούμε τους μετεωρολόγους
«Σήμερα γνωρίζουμε για τη δυναμική περίπλοκων συστημάτων και ξέρουμε ότι κάθε έμβιο σύστημα είναι εκτός ισορροπίας», εξηγεί ο Αυστραλός οικονομολόγος, που προειδοποιούσε ήδη από το 2005 ότι η διόγκωση των ιδιωτικών χρεών στο οικονομικό σύστημα ήταν μη βιώσιμη. «Η οικονομία είναι το απόλυτο έμβιο σύστημα. Οι μετεωρολόγοι κατάλαβαν στη δεκαετία του ’60 ότι η πρόβλεψη του καιρού έπρεπε να βασίζεται σε μη γραμμικά συστήματα, με αποτέλεσμα σήμερα να έχουμε εντυπωσιακά ακριβείς προγνώσεις σε σχέση με το παρελθόν. Το ίδιο πρέπει να καταλάβουν σήμερα οι οικονομολόγοι για το δικό τους αντικείμενο».
Ο Χάιμαν Μίνσκι, στη θεωρία των τριών σταδίων του χρέους, ανέλυε πώς μία οικονομία μπορεί να οδηγηθεί στην αποσταθεροποίηση ενδογενώς. Αρχικά, τράπεζες και δανειολήπτες, στον απόηχο της προηγούμενης κρίσης, είναι επιφυλακτικοί. Στο δεύτερο στάδιο –το «κερδοσκοπικό»– ο δανεισμός επεκτείνεται. Οι δανειολήπτες μπορούν να αποπληρώσουν μόνο τους τόκους, αλλά η αξία των περιουσιακών στοιχείων εξακολουθεί να αυξάνεται. Στο τρίτο στάδιο, που ονομάζεται στάδιο Πόνζι, ο υπερδανεισμός ξεφεύγει από τον έλεγχο έως ότου οι αξίες αρχίζουν να καταρρέουν, προκαλώντας νέα κρίση χρέους.
Ποια είναι η κρίσιμη πτυxή της θεωρίας του που αδυνατούν να ενσωματώσουν τα νεοκλασικά οικονομικά; «Τα πάντα!», λέει γελώντας ο δρ Κιν: «Οι οικονομολόγοι έχουν προσπαθήσει να τον βάλουν μέσα στο καλούπι μιας θεωρίας ισορροπίας αγνοώντας τον ρόλο του χρήματος».
Ο Χάιμαν Μίνσκι, στη θεωρία των τριών σταδίων του χρέους, ανέλυε πώς μία οικονομία μπορεί να οδηγηθεί στην αποσταθεροποίηση ενδογενώς. Αρχικά, τράπεζες και δανειολήπτες, στον απόηχο της προηγούμενης κρίσης, είναι επιφυλακτικοί. Στο δεύτερο στάδιο –το «κερδοσκοπικό»– ο δανεισμός επεκτείνεται. Οι δανειολήπτες μπορούν να αποπληρώσουν μόνο τους τόκους, αλλά η αξία των περιουσιακών στοιχείων εξακολουθεί να αυξάνεται. Στο τρίτο στάδιο, που ονομάζεται στάδιο Πόνζι, ο υπερδανεισμός ξεφεύγει από τον έλεγχο έως ότου οι αξίες αρχίζουν να καταρρέουν, προκαλώντας νέα κρίση χρέους.
Ποια είναι η κρίσιμη πτυxή της θεωρίας του που αδυνατούν να ενσωματώσουν τα νεοκλασικά οικονομικά; «Τα πάντα!», λέει γελώντας ο δρ Κιν: «Οι οικονομολόγοι έχουν προσπαθήσει να τον βάλουν μέσα στο καλούπι μιας θεωρίας ισορροπίας αγνοώντας τον ρόλο του χρήματος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου