24h.gr
του Paul Krugman*
Όλους τους προηγούμενους μήνες, έχω διαβάσει έναν αριθμό αισιόδοξων αξιολογήσεων για τις προοπτικές της Ευρώπης. Ωστόσο παραδόξως, καμία από αυτές τις αξιολογήσεις δεν ισχυρίζεται ότι ο, από την Γερμανία υπαγορευμένος, τύπος λύτρωσης, μέσω του βασανισμού, έχει καμία τύχη να λειτουργήσει. Αντί αυτού, η περίπτωση της αισιοδοξίας είναι ότι η αποτυχία – συγκεκριμένα, μία διάλυση του ευρώ – θα ήταν καταστροφική για όλους, συμπεριλαμβανομένων και των Γερμανών, και ότι στο τέλος αυτή η προοπτική θα υπαγορεύσει στους Ευρωπαίους να κάνουν οτιδήποτε είναι αναγκαίο, ώστε να σώσουν την κατάσταση.
Ελπίζω αυτός ο ισχυρισμός να είναι σωστός. Αλλά κάθε φορά που διαβάζω ένα άρθρο σύμφωνο με αυτό τον ισχυρισμό, βρίσκω τον εαυτό μου να σκέφτεται τον Norman Angell.
Ποιόν; Πίσω στα 1910 ο Angell δημοσίευσε ένα διάσημο βιβλίο, με τον τίτλο «Η Μεγάλη Ψευδαίσθηση», υποστηρίζοντας ότι ο πόλεμος έχει γίνει απηρχαιωμένος. Το εμπόριο και η βιομηχανία υπογράμμισε, όχι η εκμετάλλευση των υποτελών λαών, ήταν τα κλειδιά για τον εθνικό πλούτο, επομένως δεν υπήρχε τίποτα να κερδηθεί από το αβάσταχτο κόστος της στρατιωτικής κατάκτησης.
Επιπλέον υποστήριξε ότι, η ανθρωπότητα ξεκίνησε να εκτιμάει την πραγματικότητα, πώς το «πάθος του πατριωτισμού» έφθινε πολύ γρήγορα. Στην πραγματικότητα δεν είπε ότι δεν θα υπάρχουν πλέον μεγάλοι πόλεμοι, αλλά έδωσε αυτή την εντύπωση.
Όλοι ξέρουμε τι ακολούθησε.
Η άποψη μου είναι ότι η προοπτική της καταστροφής, χωρίς να έχει σημασία πόσο εμφανής είναι, δεν αποτελεί εγγύηση ότι τα κράτη θα κάνουν οτιδήποτε είναι αναγκαίο για να την αποφύγουν. Και συγκεκριμένα αυτό είναι αλήθεια όταν τιμή και προκατάληψη κάνουν τους ηγέτες απρόθυμους να δουν αυτό που θα έπρεπε να ήταν εμφανές.
Αυτό με γυρνάει πίσω στην εξαιρετικά δεινή οικονομική κατάσταση της Ευρώπης.
Έρχεται κάπως σαν σοκ, ακόμη και για όσους από εμάς έχουμε παρακολουθήσει όλη την κατάσταση από την αρχή, να συνειδητοποιήσουμε ότι για περισσότερο από δύο χρόνια οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύονται να τηρήσουν την παρούσα οικονομική στρατηγική – μία στρατηγική που βασίζεται στην αίσθηση ότι η δημοσιονομική λιτότητα και η «εσωτερική υποτίμηση» θα έλυναν τα προβλήματα των δανειζόμενων κρατών. Όλο αυτό το χρόνο, αυτή η στρατηγική δεν έχει φέρει καμία επιτυχία.
Εν τω μεταξύ, παρατηρείται μία μετάγγιση της κρίσης του ευρώ, που ξέφυγε από την Ελλάδα και πήγε στις μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας και της Ιταλίας, και η Ευρώπη στο σύνολο της ξεκάθαρα επιστρέφει πίσω στην ύφεση. Ακόμη, η συνταγή της πολιτικής, προερχόμενη από το Βερολίνο και τη Φραγκφούρτη, δεν έχει αλλάξει καθόλου.
Αλλά περίμενε, μου λες – η σύνοδος της προηγούμενης εβδομάδας δεν παρήγαγε κάποιο κίνημα; Ναι, παρήγαγε. Η Γερμανία παραχώρησε λίγα «εδάφη», συμφωνώντας τόσο στους ευκολότερους όρους δανεισμού της Ιταλίας και τη Ισπανίας, όσο και σε ένα σχέδιο διάσωσης των ιδιωτικών τραπεζών, τα οποία θα μπορούσαν να κάνουν κάποια εντύπωση. Αλλά αυτές οι υποχωρήσεις παραμένουν ελάχιστες, μπροστά στην κλίμακα των προβλημάτων.
Τι θα έπρεπε να γίνει στην πραγματικότητα για τη διάσωση του ενιαίου ευρωπαϊκού προβλήματος; Η λύση, σχεδόν με βεβαιότητα, θα έπρεπε να περιλαμβάνει τόσο, μεγάλες εξαγορές κρατικών ομολόγων από την κεντρική τράπεζα, όσο και μία διακηρυγμένη επιθυμία της ΕΚΤ να αποδεχτεί ως ένα βαθμό υψηλότερο ποσοστό πληθωρισμού. Ακόμη και με αυτές τις πολιτικές, το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης θα αντιμετώπιζε την πολυετή προοπτική της πολύ υψηλής ανεργίας. Αλλά σε τελική ανάλυση, θα υπήρχε ένας ορατός δρόμος ανάκαμψης.
*Ο Paul Krugman είναι νομπελίστας οικονομολόγος και αρθρογράφος στους NYT
Όλους τους προηγούμενους μήνες, έχω διαβάσει έναν αριθμό αισιόδοξων αξιολογήσεων για τις προοπτικές της Ευρώπης. Ωστόσο παραδόξως, καμία από αυτές τις αξιολογήσεις δεν ισχυρίζεται ότι ο, από την Γερμανία υπαγορευμένος, τύπος λύτρωσης, μέσω του βασανισμού, έχει καμία τύχη να λειτουργήσει. Αντί αυτού, η περίπτωση της αισιοδοξίας είναι ότι η αποτυχία – συγκεκριμένα, μία διάλυση του ευρώ – θα ήταν καταστροφική για όλους, συμπεριλαμβανομένων και των Γερμανών, και ότι στο τέλος αυτή η προοπτική θα υπαγορεύσει στους Ευρωπαίους να κάνουν οτιδήποτε είναι αναγκαίο, ώστε να σώσουν την κατάσταση.
Ελπίζω αυτός ο ισχυρισμός να είναι σωστός. Αλλά κάθε φορά που διαβάζω ένα άρθρο σύμφωνο με αυτό τον ισχυρισμό, βρίσκω τον εαυτό μου να σκέφτεται τον Norman Angell.
Ποιόν; Πίσω στα 1910 ο Angell δημοσίευσε ένα διάσημο βιβλίο, με τον τίτλο «Η Μεγάλη Ψευδαίσθηση», υποστηρίζοντας ότι ο πόλεμος έχει γίνει απηρχαιωμένος. Το εμπόριο και η βιομηχανία υπογράμμισε, όχι η εκμετάλλευση των υποτελών λαών, ήταν τα κλειδιά για τον εθνικό πλούτο, επομένως δεν υπήρχε τίποτα να κερδηθεί από το αβάσταχτο κόστος της στρατιωτικής κατάκτησης.
Επιπλέον υποστήριξε ότι, η ανθρωπότητα ξεκίνησε να εκτιμάει την πραγματικότητα, πώς το «πάθος του πατριωτισμού» έφθινε πολύ γρήγορα. Στην πραγματικότητα δεν είπε ότι δεν θα υπάρχουν πλέον μεγάλοι πόλεμοι, αλλά έδωσε αυτή την εντύπωση.
Όλοι ξέρουμε τι ακολούθησε.
Η άποψη μου είναι ότι η προοπτική της καταστροφής, χωρίς να έχει σημασία πόσο εμφανής είναι, δεν αποτελεί εγγύηση ότι τα κράτη θα κάνουν οτιδήποτε είναι αναγκαίο για να την αποφύγουν. Και συγκεκριμένα αυτό είναι αλήθεια όταν τιμή και προκατάληψη κάνουν τους ηγέτες απρόθυμους να δουν αυτό που θα έπρεπε να ήταν εμφανές.
Αυτό με γυρνάει πίσω στην εξαιρετικά δεινή οικονομική κατάσταση της Ευρώπης.
Έρχεται κάπως σαν σοκ, ακόμη και για όσους από εμάς έχουμε παρακολουθήσει όλη την κατάσταση από την αρχή, να συνειδητοποιήσουμε ότι για περισσότερο από δύο χρόνια οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεσμεύονται να τηρήσουν την παρούσα οικονομική στρατηγική – μία στρατηγική που βασίζεται στην αίσθηση ότι η δημοσιονομική λιτότητα και η «εσωτερική υποτίμηση» θα έλυναν τα προβλήματα των δανειζόμενων κρατών. Όλο αυτό το χρόνο, αυτή η στρατηγική δεν έχει φέρει καμία επιτυχία.
Εν τω μεταξύ, παρατηρείται μία μετάγγιση της κρίσης του ευρώ, που ξέφυγε από την Ελλάδα και πήγε στις μεγαλύτερες οικονομίες της Ισπανίας και της Ιταλίας, και η Ευρώπη στο σύνολο της ξεκάθαρα επιστρέφει πίσω στην ύφεση. Ακόμη, η συνταγή της πολιτικής, προερχόμενη από το Βερολίνο και τη Φραγκφούρτη, δεν έχει αλλάξει καθόλου.
Αλλά περίμενε, μου λες – η σύνοδος της προηγούμενης εβδομάδας δεν παρήγαγε κάποιο κίνημα; Ναι, παρήγαγε. Η Γερμανία παραχώρησε λίγα «εδάφη», συμφωνώντας τόσο στους ευκολότερους όρους δανεισμού της Ιταλίας και τη Ισπανίας, όσο και σε ένα σχέδιο διάσωσης των ιδιωτικών τραπεζών, τα οποία θα μπορούσαν να κάνουν κάποια εντύπωση. Αλλά αυτές οι υποχωρήσεις παραμένουν ελάχιστες, μπροστά στην κλίμακα των προβλημάτων.
Τι θα έπρεπε να γίνει στην πραγματικότητα για τη διάσωση του ενιαίου ευρωπαϊκού προβλήματος; Η λύση, σχεδόν με βεβαιότητα, θα έπρεπε να περιλαμβάνει τόσο, μεγάλες εξαγορές κρατικών ομολόγων από την κεντρική τράπεζα, όσο και μία διακηρυγμένη επιθυμία της ΕΚΤ να αποδεχτεί ως ένα βαθμό υψηλότερο ποσοστό πληθωρισμού. Ακόμη και με αυτές τις πολιτικές, το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης θα αντιμετώπιζε την πολυετή προοπτική της πολύ υψηλής ανεργίας. Αλλά σε τελική ανάλυση, θα υπήρχε ένας ορατός δρόμος ανάκαμψης.
*Ο Paul Krugman είναι νομπελίστας οικονομολόγος και αρθρογράφος στους NYT
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου